Таълим вазирлиги автоматиканинг техник воситалари


Download 5.01 Kb.
Pdf ko'rish
bet19/68
Sana31.01.2024
Hajmi5.01 Kb.
#1819521
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   68
Bog'liq
датчиклар111

 
2.5.3. Манометрик датчиклар 
 
Сезгир элементининг турига ќараб манометрик датчикларни 
ќуйидагиларга ажратилади: манометрик, сильфонли ва мембранали (2.14-
расм).
2.14 - расм. Манометрик датчикларнинг турлари. 
а - мембранали, в - сильфонли, с - манометрик. 
Манометрик термометрлар техникавий асбоб бўлиб, термотизмнинг иш 
моддаси жићатидан газли, суюќликли ва конденцасион турларига ажратилади. 
Бу асбоблар -150
0
С дан 600 
0
С гача бўлган суюлиќ ва газсимон мућитлар 
хароратини ўлчаш учун ќўлланилади. Махсус тўлдиргичли термометрлар эса 
100
0
С дан 1000 
0
С гача, бўлган хароратларга мўлжалланган.
Асбобнинг тизими (термобалон, капиляр сиѓимлари, иш моддаси) 
асосан газ (газли асбобларда) ва суюќлик (суюќли асбобларда) билан
бошланѓич босимда тўлдирилади. Термобалон исиши билан ишчи модданинг
босими ошади. Бунинг натижасида асбоблардаги мембраналар, сильфонлар
манометрик ќувурчалар харакатланиши бошланади. Сезгир элементлар
холати ўзгарилиши натижасида уларга уланган стрелкалар холатини ўзгартириб


контактларни ишга туширади. 
Ушбу датчикларнинг ўлчаш чегаралари
ишчи модданинг ќайнаш ва ќотиш хароратлари билан чекланади.
Газли манометрик термодатчикларнинг ўзига ћос камчиликларидан бири
иссиќлик инерциясининг катталигидир. Бунинг сабаби: термобалон деворлари
билан уни тўлдирган газ ўртасидаги иссиќлик алмашиш коэффициентининг 
кичиклиги ва газнинг ўтказиш ќобилиятининг пастлиги. 
 
2.5.4. Термоќаршиликлар 
 
Термоќаршиликлар
хароратни ќаршилик термометрлари билан ўлчаш 
харорат ўзгариши билан ўтказгичлар ќаршилигининг ўзгариш хусусиятига 
асосланган. Демак, ўтказгич ёки ярим ўтказгичнинг омик ќаршилиги унинг 
харорати функциясидан иборат, яъни R=f(t). Бу функциянинг кўриниши 
термометр ќаршилиги материалининг хоссаларига боѓлиќ. Кўпчилик тоза 
металларнинг электр ќаршиликлари харорат кўтарилиши билан ортади, металл 
оксидлар (ярим ўтказкичлар) нинг ќаршилиги эса камаяди. Ќаршилик 
термометрини тайерлашда ќуйидаги талабларга жавоб берувчи тоза металлар 
ќўлланилади: 
1. Металл ўлчанаетган мухитда оксидланмаслиги ва унинг химиявий таркиби 
ўзгармаслиги керак. 
2.Металлнинг харорат ќаршилик коэффициенти етарли даража 
да катта ва стабиллашган бўлиши лозим. 
3.Ќаршилик харорат ўзгариши билан тўѓри ёки равон эгри чизиќли кескин 
четланишлар ва гистерезис холатларисиз ўзгариши керак.
4.Солиштирма электр ќаршилик деярли катта бўлиши керак. Маълум 
хароратлар интервалида юќоридаги талабларга платина, мис, никель, темир, 
вольфрам каби металлар жавоб беради. 
Ќаршилик термометрининг иссиќлик сезгир элементи диаметри 
0,05...0,07 мм га тенг платина симдан (ТСП) еки диаметри 0,1мм га тенг тоза 
мис электролит симдан (ТСМ) ишланади. Саноат ишлаб чиќарадиган 
платинали ќаршилик термометрлари -200
0
С дан + 650
0
С гача бўлган 
хароратларни ўлчашга мўлжалланган. Платина сим (5.5-расм) четлари тишли 
слюда пластинага индукциясиз (бифлар) ўралади. Пластинага ўралган платина 
сим, унинг изоляцияси ва механи-кавий мустахкамлигини таъминлаш учун, 
икки тарафидан слюда ќоплагичлар билан беркитилади. Учала слюда деталь 
(платина ва коплагичлар) кумуш лента билан пакет ћосил ќилган. 
Мисли ќаршилик термометрларини саноатда -50
0
С дан + 180
0
С гача 
хароратларни ўлчаш учун чиќарилади. Стандарт мисли ќаршилик 
термометрининг эмаль сими бир неча ќават ќилиб цилиндр шаклидаги 
пластмасса стерженга ўралади. Сим лак билан ќопланган. 


2.15-расм. Термоќаршиликнинг сезгирлик элементи. 

Download 5.01 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   68




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling