Ta’lim vazirligi o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

Politipik turlar
Har bir osimlik, hayvon turi bir- biridan ozmi- kopmi tafovit qilgan idividlardan tarkib topgan.Masalan Gafurov malumotlariga kora Xumson qishlogidagi yetti nuqtali tugmacha qongiz tekshirilganda ular tanasining uzunligi 5,5 mm dan 8 mm gacha, rangi och jigarragdan tortib, to toq jigarranggacha, qora doglarning kattaligi va shakli bilinar – bilinmasdan to aniq ifodalangan doglargacha bolishi aniqlangan. Shunday oxshash kartoshka osimligining zararkunandasi bolgan kolarado qongizi Toshkent atrofidagi tumanlarda yirikroq, Qozogistonning Taraz dalalarida esa nisbatan maydaroq ekanligi malum bolgan.Bunday nisbatan xilma- xillikni boshqa osimlik, hayvon turlarida ham korish mumkin. Binobarin har bir tur politipik nisoblanadi.

Yangi turlarning paydo bolish yonalishlari.
Darvindan song klassik darvinizm bilan genetika, ekologiya, sistematika va boshqa tabiiy fanlarning birlashishi natijasida biologik tur, uning tarkibi, yangi turlarning paydo bolishi togrisida kop malumotlar toplandi. Bu malumotlarning korsatishicha har qanday biologik tur politipik tuzilishga ega ekanligi, yani bir- biridan ozmi – kopmi morfologik, fiziologik, ekologik, genetik jihatidan garq qilgan individlardan tashkil topganligi yanada oydinlashdi.Har qanday tur genofondi yagona, bir – biri bilan uzuliy aloqada bolgan, genlar, xramasomalar majmuasidan tuzilgan. Yangi turnig poydo bolishi ajdod turining yagona, ozaro bogliq bolgan genlar, xramasomalar majmuasini buzib, yangi genofondini vujudga keltirish orqali amalga oshadi.
Allopatik yonalish yoki geografik alohidalanish bilan turning poydo bolishi. Bunda bir turga kiruvchi populyatsiyalar geografik jihatidan alohidalashadilar. Populyasiyatlar egallab turgan arealning bir – biridan uzoq masofada ekanligi yoki ikki populyatsiyasi ortasida suv, quruqlik, tosiqlar, baland toglarning hosil bolishi geografik alohidalanishga olib keladi. Mazkur populyatsiyada qoshni populyatsiyalarning individlari kelib qoshilmaganligi sababli, uning genofondi endilikda mustaqil boladi. Ular orasida tabiiy tanlanish shu sharoitda mos allellarni toplay boradi. Geografik alohidalanish tugayli yangi turlarning paydo bolishiga oid misollar nihoyatda kop. Masalan Baykal kolida mollyuskalar, qisqichbaqasimonlar, baliqlar, chuvalchaglarning boshqa joylarda uchramasligidan juda kop turlari uchraydi. Chunki 20 min yil ilgari Baykal koli boshqa suv havzalaridan toglar hosil bolishi natijasida ajralib qolgan. Shuningdek Sirdaryo, Amudaryoda yashovchi soxta kurak – burun baliq turi ham geografik alohidalanish natijasi hisoblanadi.
Goza avlodi ham geografik alohidalanish yonalishidagi turning paydo bolishiga yorqin misoldir. Bu avlodning turlari bor davridan boshlab bir – biridan alihidalanishgan va Amerika, Osiyo, Afrika, Avstraliyaga tarkalgan.