Ta'lim vazirligi

MOLIYA BOZORI MODELLARI VA ULAR ALOQA XUSUSIYATLARI
Moliya bozori modeli-iqtisodiyotni moliyalashtirishning turlichaviy usullari va turlichaviy vositachilar rolining ahvoliga bog'liq holda bozorni tashkil etish
bo'yicha maslahatlar. Iqtisodiyotni moliyalashtirishning ikkita asosiy usuli mavjud
bo'lib, ular bank
kreditlari
asosida moliyalashtirishni
amalga oshiradi.
Moliyalashtirishning asosiy usuli his@blanadi. Bunda moliyaviy resurs jalb gilish
maqsadiga bankka murojaat qiladi. Bank kompaniyasi moliyaviy holatini
tekshiradi, taqdim etgan loyihasi va uning samaradorligini ijobiy baholaganda
boshqa shartlarning ham bajarilishini inobatga olgan xolda kredit ajratadi. Amalga
oshirilgan talablar bajarilmagan yoki belgilangan loyihalar ijobiy baholanmagan
holatlarda, shuningdek loyihalar yuqori talabga ega deb topilganda banklarni
moliyaviy ta'minlash bo'yicha arizaga rad javobini berish mumkin. Bundan tashqari moliyalashtirishni amalga oshirish bo'yicha bir necha kreditlarni moliyalashtirish murakkab jarayon ekanligini xam shu o'rinda aytib o'tish lozim. Bank stavkalari yuqoriligi, alohida bank tomonidan mustaqillik haqida qisqacha ma'lumot kredit berish imkoniyati pastligi bunda amaliyotning kamchiliki hisoblanadi. Banklar tomonidan kreditlashning kamchiliqlari o 'z navbatida kompaniyalar tomonidan qimmatli qog' ozlar bozori orqali mablag ' jalb qilishni talab qiladi.
Qimatli qoqozlar bozori orqali moliylashtirish Amerika qo'shma Shtatlari va Buyuk Britaniya kabi mamlakatlarda iqtisodiyotni moliylashtirishning asosiy usuli hisoblanadi. Bunda kompaniyalar qimmatli qoqozlar muammoga chiqadi va kapital jalb qilish uchun ularni bozorda sotadi. Qimmatli qoqozlar bozoridan mablag ' jalb qilish kapital jalb qilish uchun quylay bo'lsa, loyihalarni moliyalashtirish uchun qimmatli qoqozlardan foydalanish hor doim son qulay hisoblanmaydi. Chunki bank kreditini jalb qilish uchun faqatgina bank ishonchini quzonish yetarli bo'lsa, qimmatli qoqozlar orqali kapital jalb qilish ko'p investorlarni ishonchini quzonishni talab qiladi. Bunda investorlarni loyixalashtirish samarador ekanligi va eng asoslari investorni muntazam shaklida daromad bilan to'ldirishga ishonch hosil qilish kerak bo'ladi. Qimatli qoqozlar bozoridan mablag 'jalb qilish quyidagilar bilan bevosita bog':
emitent investorlar uchun ochiq va nufuz bo'lishi kerak, uning loyihalari, moliyaviy hisobotlari va ko ' rsatkichlari tanishish uchun qulay bo'lishi kerak;
jalb qilingan kapital kreditga nisbatan arzonga tushishi lozim. Buning uchun odatda qimmatli qoqozlar chiqish yo'li katta miqdorda kapital jalb qilishga e'tibor qaratiladi.
Yuqoridagilardan xum ko'rib turibdiki, turlimalakatlarda iqtisodiyot va moliya sohasi rivoji uchun jahon moliya bozorining bank va qimmatli qoqozlar bozoriga asoslangankita asosiy model shaklanganligi tilga olinadi. Bu modellar odatda insayderlik va autsayderlik modellari, nemis va ingliz modellari sifatda son tilga olinadi. Moliyaviy sxemalar va munosabatlarda yaqqolroq farqlarning yuzga kelganidan kelib chiqqan xolda moliya bozorining islom modeli xam keyingi paytlarda aloxida qayd etilgan.
Bank modeli-bank tomonidan moliyalashtirishga asoslangan tizim bo'lib, Germaniya, Frantsiya, Yaponiya va boshqa dunyoning ko'plab mamlakatlari bilan hamkorlik qiladi. O'zbekistonda son moliya bozori banklar tomonidan moliylashtirishga ustuvor ahamiyat berilgan bo'lsa,ma'lum bir farq bilan aloqalar o'rnatish to'g'risida qaror qabul qilish. Mazkur modelning asosiy xususiyatlari quyidagilar:
tijorat banklari moliyaviy vositachilar (broker, diler, anderrayter) funksiyalarini bajaradi;
kreditlash tizimlari orqali kompaniyalarni uzoq muddatli moliylashtirish ustunlik qiladi;
mulkchilikning yuqori ulushi guruhlar qo'lida jamlanadi. Bunda davlat va xorijiy korporativ tuzilmalar ulushi yuqori hisoblanadi;