Ta’minot, boshqaruv va h k. ham mavjudligi bilan

N = E x (U
1
 + U
2
) : 2 x B 
Bu yerda: N 
– aylanma mablag‘larning normativi; 
E 
– aylanma mablag‘larga bo‘lgan kunlik
ehtiyoj; 
U
1
+ U
2
– navbatdagi ikki mol yetkazib berish- 
larning kunlardagi uzunligi; 
B
– aylanma mablag‘ birligining bahosi. 
Aylanma mablag‘larning har bir elementlari bo‘yicha 
normativning alohida hisoblanishi natijasida xususiy normativlar 
vujudga keladi. O‘z navbatida, barcha xususiy normativlarni 
qo‘shish natijasida yig‘ma (jamlangan) normativ hosil bo‘ladi. 
Xomashyo, materiallar va yarim tayyor mahsulotlarning 
alohida turlari bo‘yicha zaxiralarning kunlik (kundagi) normasi 
quyidagi 
zaxiralar 
summalarini 
inobatga 
olib 
o‘rnatiladi 
(belgilanadi): 
• transport zaxirasi; 
• tayyorlov zaxirasi; 
• texnologik zaxira; 
• joriy zaxira; 
• sug‘urta zaxirasi. 
Transport zaxirasi yukning yo‘ldagi kunlari va shu yuk uchun 
hujjatlarni to‘lash va ularning harakatlanish kunlari sonini o‘z 
ichiga oladi. Tayyorlov zaxirasi qabul qilishni rasmiylashtirish, 
navlarga ajratish, ortish-tushirish, komplektatsiya qilish, moddiy 
resurslarni maxsus qayta tiklash va h.k.lar bog‘liq. Bu zaxira 
norma yoki haqiqatda sarflangan vaqt asosida o‘lchanadi. 

---

260 
Texnologik zaxira ishlab chiqarish texnologiyasiga bog‘liq va 
texnologik normalar asosida hisoblanadi. 
Asos sifatida joriy maksimal ombor zaxirasi olinadi, chunki u 
materiallarni navbatdagi ikki yetkazib berish intervali o‘rtasida 
ishlab chiqarish jarayonining uzluksizligini ta’minlaydi. Maksimal 
joriy zaxira materiallarga bo‘lgan o‘rtacha kunlik ehtiyoj va 
navbatdagi ikki mol yetkazib berish intervali o‘rtasidagi 
uzunlikning 
(davomiylikning) 
ko‘paytmasiga 
teng. 
Mehnat 
unumdorligi va ishlab chiqarish hajmining o‘sishi joriy ombor 
zaxirasining oshirilishini talab qiladi. Shuningdek, maksimal joriy 
zaxira ishlab chiqarishning bir maromdaligini (ritmligini) ta’minlash 
uchun har doim biroz o‘zgartirilishi kerak. Sug‘urta zaxirasi rezerv 
sifatida, odatda, joriy ombor zaxirasining 50% doirasida qabul 
qilinadi. 
Shunday qilib, zaxiraning kunlardagi normasi transport 
zaxirasi, tayyorlov zaxirasi, texnologik zaxira, joriy ombor zaxirasi 
va sug‘urta zaxiralarining summasiga teng bo‘lgan summalar 
yig‘indisidan iborat. 
Tugallanmagan ishlab chiqarish bo‘yicha aylanma mablag‘-
larni norma (me’yor)lashtirish buyumlarning guruhlari bo‘yicha 
amalga oshiriladi va u quyidagi formula yordamida aniqlanadi: