Tarbiyachining nutq madaniyati

N azorat savollari

1. -li sifat yasovchi affiksi qaysi affikslar bilan sinonim bog’lana oladi?

2. Olmoshlilardan qaysi biri stilistik tanlash va biri o‘rnida ikkincliisini qo'llash xususiyatiga ega?
3. Fe’llarning shart mayli badiiy nutqda qanday ma’nolari bildirish uchun ishlatiladi?
4. Buyruq-istak maylining qanday stilistik xususiyatlari bor?


Tayanch ifodalar
Mayl - fe’l tushunchalaridan biri.
Neytrallik — stilistik bo'yoqsizlik.
M odallik — qo‘shimcha m a’no ifodalash.
Adabiy nutq - m e’yorlashtirilgan nutq.


6-Ma’ruza. Mavzu:Ta’lim jarayonida nutq madaniyati masalalari
Reja:

1. 
   Yozma nutq madaniyati.
   
2. 
   Nutq madaniyati muammolari dars mazmuni va samaradorligi bilan bevosita bog’liqligi, aloqadorligi.
   
3. 
   Nutq texnikasi.
   
4. 
   Hujjatlarni rasmiylashtirish tartibi.
   

Tayanch tushunchalar.
Talaffuz, me’yor, kelishik adabiy til, noadabiy qatlam, sheva, lahja, oddiy nutq, jargonlar, argolar, varvarizmlarm vulgarizmlar. O’zbek tili, milliy til, o’lik tillar, adabiy til, noadabiy qatlam, sheva, dubletlar, nutqning kommunikativ sifatlari, nutqning aniqligi va nutqning to’g’riligi, nutqning tozaligi nutqning sofligi. Matn, mulohaza, tasvir, muhokama, tanqidiy nutq, bayon, annotatsiya, sharh, tavsifnoma, ma`ruza va maktub.
Fikrni io’odalash usuliga ko`ra nutq ikki xildir: A) Og`zaki nutq; B) Yozma nutq;
Og`zaki nutq bilan yozma nutq o`zaro ma`lum darajada farqlanadi. Bular tubandagicha: og`zaki nutq yozma nutqqa qaragarda, juda qadimiydir. Og`zaki nutqni eshitamiz, yozma nutqni esa ko`ramiz, o`qiympz, Og`zaki nutq formal ko`rsatkichga ega emas, yozma nutqning formal belgilari juda ko`p va rang-barangdir. Og`zaki nutqda intonatsiya xizmat qilsa, yozma nutqda tinish belgilaridan foydalaniladi.
Yozma ish turlarini tubandagicha tiplarga ajratish mumkin. Yordamchi xarakterdagi yozma ishlar asosiy yozma ishlar uchun asos bo`lib xizmat qiladi. Yordamchi xarakterdagi yozma ishlar ko`pincha badiiy asarlar matnini o`rganish bilan bog`liq holda o`tkaziladi. Bunday yozma ishlarning asosiy maqsadi talabalarning nutqini o`stirishga, kitob ustida mustaqil ishlashga qaratilgan bo`ladi.
Bunday yozma ishlar asosiy yozma ishlar uchun zarur materiallar tanlash, matndan muhim o’aktlar, misollar keltirish, fikrni reja asosida sistemali yoritish, tezis, konspekt tuzish kabi malakalarni egallashga yordam beradi.