Tarbiyachining pedagogik muloqoti

---

---

2 
TARBIYACHINING PEDAGOGIK MULOQOTI 
MUNDARIJA 
KIRISH…………………………………………………………………………..3 
I BOB. MAKTABGACHA TA'LIM MUASSASASI TARBIYACHISI 
SHAXSIGA QO'YILADIGAN TALABLAR. 
1.1. Tarbiyachi va uning jamiyatda tutgan o'rni…………………………………..5 
1.2. Pedagog - tarbiyachi shaxsini shakllantirish…………………………………12 
II BOB. TARBIYACHINING NUTQ MADANIYATI SHAKLLANTIRISH 
USULLARI. 
2.1. Pedagog - tarbiyachining nutq madaniyati………………………………….20 
2.2. Tarbiya tamoyillari………………………………………………………….32 
XULOSA………………………………………………………………………..42 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI…………………………44 

---

 
3 
KIRISH 
Muloqot – insonlarning bir-birlari bilan axborot almashish jarayoni. 
Ilmiy 
manbalarda uning kommunikativ
, interaktiv va perseptiv jihatlari borligi 
aytiladi. Muloqotning kommunikativ jihati deyilganda, suhbatdoshlarning o‘zaro 
axborot almashuvi, 
interaktiv jihati deyilganda
, ularning ekstralingvistik omillar 
yordamida bir-birlariga o‘zaro ta’sir o‘tkazishi, perseptiv jihati deyilganda suhbat 
jarayonida 
bir-birlarini 
anglashga 
intilishi 
nazarda 
tutiladi. 
Pedagogik muloqot esa ana shu muloqot turlaridan biri bo‘lib, pedagogik faoliyat 
jarayonida yuzaga keladi. «Pedagogik muloqotda ta’lim psixologiyasi, tarbiyaning 
psixologik 
asoslari, 
o‘qituvchi 
va 
o‘quvchi 
munosabatlari
, 
o‘qituvchi 
psixologiyasi, maktablarda ta’lim-tarbiya jarayonlarini boshqarish muhim o‘rinni 
egallaydi». 
A.Xoliqov «Pedagogik mahorat» o‘quv qo‘llanmasining «O‘qituvchi 
faoliyatida muloqot madaniyati va psixologiyasi» deb nomlangan 6-bobida 
pedagogik muloqotda muomala madaniyati masalasini tahlil qilgan. Muallifning 
ta’kidlashicha, o‘quvchining intellektual rivojlanishida o‘qituvchining muloqot 
madaniyati va muomalasi muhim ahamiyatga ega. O‘quvchi ma’naviy muhitining 
shakllanishi o‘qituvchining yuksak axloq namunasi orqali namoyon bo‘ladi. 
Pedagogik muloqotda o‘qituvchining eng yaxshi fazilatlari va xatti-harakatlari 
o‘quvchining ideali sifatida namoyon bo‘ladi. 
Shuningdek, muallif buning aksi – o‘qituvchi subyekti bilan, o‘quvchi 
obyekti o‘rtasidagi qattiq avtoritar intizom o‘zaro muloqot madaniyatiga salbiy 
ta’sir etishi mumkinligini ham aytadi. O‘qituvchining shirinsuxanligi, ochiq 
chehrali bo‘lishi, samimiy muomalasi muloqotda ijobiy 
natijalarga erishish 
kalitidir
, deydi u. O‘qituvchining muloqot madaniyati bunda o‘qituvchi 
mahoratining uchta jihatiga alohida e’tibor qaratiladi: hayotiy tajribasi; pedagogik 
faoliyat jarayonida egallagan ko‘nikma va malakasi; muayyan o‘quvchilar jamoasi 
bilan muomalada bo‘lish tajribasi. 
S.Xo‘janazarova 
va 
M.Oripovalar 
esa 
«O‘qituvchilarda 
muloqot 
madaniyatini shakllantirishda zamonaviy texnologiyalardan foydalanishning 

---

4 
pedagogik asoslari» nomli maqolasida masalaga ilmiy-metodik 
jihatdan yondashib
, 
o‘qituvchilarning o‘quvchilar bilan muloqot madaniyati individual uslublarini 
shakllantirish metodikasi quyidagi bosqichlarni o‘z ichiga olishligini ko‘rsatadi: 
1. O‘qituvchilarning o‘quvchilar bilan muloqot qilish madaniyatining 
individual shaxsiy xusysiyatlarini o‘rganishi o‘quvchilar shaxsiy xususiyatlarini 
mustaqil tahlil qilish, har tomonlama tavsif berish o‘qituvchilarning muloqotni 
to‘g‘ri tashkil etishi asosida amalga oshadi. 
2. Shaxsiy muloqotda ro‘y beradigan kamchiliklarni aniqlash va darhol 
ularga barham berish choralarini izlab topish: muloqotda qo‘pollik, mensimaslik va 
boshqa salbiy holatlarni yengish. 
3. O‘qituvchilar o‘zlari uchun muloqot madaniyatining qulay bo‘lgan 
uslublarini ishlab chiqishga doir faoliyatni olib borish va o‘z-o‘zini kuzatish bilan 
yutuq va kamchiliklarini taqqoslash. 

---

5 
I Bob. Maktabgacha ta'lim muassasasi tarbiyachisi shaxsiga 
qo'yiladigan talablar 
1.1. Tarbiyachi va uning jamiyatda tutgan o'rni. 
Tarbiyachi yosh avlodimizni xalqimizning munosib farzandlari qilib 
tayyorlashdek muhim, faxrli ish bilan birga mas’uliyatli vazifani bajaradi. 
Tarbiyachining siyosiy yetukligi bolalarni tarbiyalash sifati uchun xalq hamda 
jamiyat oldidagi o‘z mas’uliyatini anglashga, ta’lim-tarbiya vazifalarini ijodiy 
yondashishga, o‘z mahoratini doimo takomillashtirib borish va ishdagi o‘rtoqlarini 
o‘sishiga yordam beradi.
Demak, tarbiyachi avvalo, bilimli bo‘lishi, o‘zi yashab turgan ulkan hayotini 
bilishi, tabiat va jamiyatning qonuniyatlarini tushunishi, ijtimoy faol bo‘lishi, 
umumiy va maktabgacha tarbiya pedagogikasini, bolalar ruhiyati va fiziologiyasini 
egallashi va bolalarning yosh xususiyatlarini bilishi kerak. Shuningdek, pedagogik 
tarbiyachining hodisalarni tahlil qilishga ilmiy nuqtai nazardan yondashuvi bolani 
har tomonlama rivojlantirish muvaffaqiyatini amalga oshirishga imkon beradi. 
Mustaqillik munosabati bilan respublikamiz rahbariyati tarbiyachilarning 
faoliyatini yuqori baholamoqda. Yosh avlodni komil inson qilib, kamolot sari 
yetaklashdagi erishgan yutuqlari uchun va tarbiyachilar, metodist, katta, metodist 
tarbiyachi va boshqa shunga o‘xshash unvonlar bilan taqdirlanadilar. Ularga 
respublika miqyosidagi unvonlar beriladi. Xalq ta’limi xodimlari orasidan 
respublika, viloyat, tuman kengashlariga deputatlar saylanish, ularga bo‘lgan 
chuqur hurmat va ehtiromni bildiradi. Respublikamizda amalga oshirilayotgan tub 
islohotlar bugungi kunda bog‘chada, akademik litsey va kasb-hunar kolleji hamda 
oliy o‘quv yurtlarida shakllanayotgan avlod ijobiy xulq-atvor me’yorlari va 
qoidalarini, ilmiy bilim asoslarini, kasb-hunar malaka va ko‘nikmalarini har 
tomonlama puxta egallab borishini talab qiladi. Buning uchun o‘sib kelayotgan 
yosh avlodni bilimlar bilan qurollantirish milliy qadriyatlarimiz, ma’naviyatimizni 
tiklash jahon madaniyati, milliy madaniyatimiz durdonalari bilan tanishtirish, 
ularni jismoniy sog‘lom ma’naviy yetuk qilib tarbiyalashdek vazifalar qo‘yildi.
Davlat ahamiyatiga molik bunday vazifani amalga oshirishda umumta’lim 

---

6 
maktablari bilan bir qatorda xalq ta’limining boshlang‘ich bo‘limi bo‘lgan bolalar 
bog‘chalari muhim rol o‘ynaydi. Buning uchun har bir tarbiyachi o‘zini talab va 
nazorat qila bilishi davlatimiz maktabgacha tarbiya muassasalari oldiga qo‘ygan 
talablarni amalga oshirishning garovidir.
Bunga quyidagilar kiradi: 
1. Bolaning sog‘lig‘ini saqlash va mustaqkamlash.
2. Aqliy qobiliyatini o‘stirish.
3. Milliy
qadriyatimiz
va
ma’naviyatimizning
g‘oyaviy-aqliy 
tamoyillariga mos keluvchi e’tiqod va qarashlarini tarkib toptirish.
4. Ona vatanga muhabbatini, ijtimoiy faollikni shakllantirish.
5. Yosh avlodda o‘rtoqlik, do‘stlik hissini halollik
va mehnatsevarlikni tarkib 
toptirish.
Demak, yuqorida keltirilgan sifatlarni tarkib toptirish o‘sib kelayotgan yosh 
avlodni tarbiyalash vazifasining hamma tomonlarini qamrab ololmaydi. Lekin 
tarbiyachi ishlarga asoslanib, bolalarni mustaqil hayotga va mehnatga tayyorlash 
ishini ma’lum bir maqsad bilan samaraliroq amalga oshirish mumkin. Mustaqillik 
munosabati bilan va tarbiyachilarning ma’naviy o‘sishlariga va moddiy ahamiyat 
berilmoqda. Masalan, Respublikamizda 1992 yil 1 oktabrni murabbiylar kuni deb 
nomlanishi hamda xalq maorifi xodimlarining maoshlari oshirilib, turmushlari 
yaxshilanib bormoqda. Birinchi Prezidentimiz I. A. Karimov o‘zining “Buyuk