Тарбияда тутган ўрни. Режа

1.5. Халқ о\заки ижодининг жанрлари


Халк о\заки ижоди - бу ёшларни маънавий-аҳлоқий тарбиялаш ва тарбия усуллари, инсоний қадриятлар ва юртсеварлик тарбияси бўлиб, дўст-биродарлик, аҳиллик, меҳнатсеварлик, касб-ҳунарга муҳаббат; яхшилик ва ёмонликнинг
оқибати; халоллик, ту\рилик, олийжаноблик тарбияси; адолат инсоф ва инсофсизлик, дўст-биродарлик, о\а-иничилик ва қон-қардошчиликнинг ахамияти; ботирлик ва қўрқоқлик, одоб ва одобсизлик, меҳмон ва меҳмондўстлик, сахийлик, бахиллик ва камтарлик, сабр-қаноат ва сабрсизликнинг оқибати; қадр ва қадрсизлик, муҳаббат, вафо ва бевафолик, тажрибакорлик, калтабинлик ва ишончсизлик, ор-номус ва номуссизлик, самимийлик ва носамимийлик, андиша ва андишасизлик, фаросат ва фаросатсизлик, тежамкорлик ва исрофгарчилик, режа ва режасизлик, меъёр ва меъёрсизлик, маъсулият ва маъсулятсизлик, фақт ва фурсат, фойда ва зарар, табиатни эъзозлаш, деҳқончилик ва чорвачилик қадриятлари: каттага ҳурмат, ёшга мехр шафқат, йўл ва йўлдош, севинч ва \ам, тўй ва мотам, фарзанд ва фарзандсизлик, кийиниш, сўзлаш, юриш-туриш, саломлашиш, куча одоби, овқатланиш маданияти каби удумлар, расм-русмлар, одатлар, маросимлар, анъааналардан иборатдир.
Халқ педагогикасининг асосини ташкил этадиган Халқ о\заки ижоди бир қанча жанрларни ўз ичига олинади.
1. Эпик ижод намунаси -Бу қаҳрамонлик, ишқий-романтик, тарихий достонлар бўлиб, улар ишқ-муҳаббат вафо қандай бўлишлиги, ўзлигини таниш, ор-номус, бурчни англаш, иймон-эътиқодли бўлиш, инсон ва ҳайвонот дунёси, қийинчиликлар ва мушкул аҳволларни мардона енга олиш, қатъиятлик, ирода, матонат каби хислатлардан иборатдир.
2. +ўшиқлар- Лирик, маросим, мавсум қўшиқлари; “Ёр-ёрлар”; “Аллалар”, йи\и-йўқловлар; со\им, улим, янчик, байрам-сайллар қўшиқлари; тарбияланувчилар фольклорлари намуналари ва бошқалардан иборат бўлиб, улар гўзаллик, самимият, меҳр-шавқат, орзу-умид, қувонч-шодлик, \ам-\усса каби туй\уларини тараннум этиш орқали кишиларда чуқур инсоний туй\уларини ўстиради. Инсонларда ҳаётга, табиатга, инсонга чексиз муҳаббатни камол топтиради.
3. Эртак-Бу орқали кишилар сирли-сехрли олам билан танишади, хамда унга оид билими, тушунчалари бойийди, яхши одамлардаги яхши хислатлар, ёмонлардаги бадхулқлар билан хабардор бўлиб, яхшиликка мехри тобланади, ёмонликка нафрат ортади.
4. Мақоллар, маталлар, хикматлар, қайроқи сўзлар, афористик
иборалар- Булар Халқ донишмадчилигининг юксак бадиий тимсоли бўлиб, улар қисқа, содда аммо хар бирининг маънолари жуда кенг бўлади.
5. 5.Асотирлар, афсона ва ривоятлар- Булар донолар донолиги, ибратли, табиатни асраб-авайлаш, қадрига етиш, сақлаш, чиройига чирой қўшишга бўлган иштиёқни устириш, экологик тарбияни йўлга қўйиш ва камол топтиришда мухим рол уйнайди.


+исқа хулоса


Ушбу мавзуда халқ педагогикаси хақида маълумот, ўзбек халқ педагогикаси, унинг таълим-тарбиядаги ўрни, миллий қадриятлар ва унинг баркамол инсонни тарбиялашдаги роли, ўзбек халқ педагогикасининг асосий манбаси ҳамда халқ о\заки ижодининг жанрлари хусусида атрофлича фикр юритилган ва энг асосан талабаларга тушанарли тарзда баён этилган.