Тарбиянинг олтин калити ёхуд йўлдаги белгилар
اَهَـتَّـبَر ُةَمَلا َدِلَت ْنَأ
Download 1.56 Mb. Pdf ko'rish
|
Akmal Miravaz o\'g\'li. Tarbiyaning oltin kaliti (2020)
|
اَهَـتَّـبَر ُةَمَلا َدِلَت ْنَأ
«Онанинг ўз хўжайинини туғиши” қиёмат аломати экани (Имом Муслим ривояти) айтил- ган. Бу ҳадис бизга ўзини билмаган, ўзлигини тани маган ота-оналарнинг фарзандлари олди- даги аҳволини аниқ тасвирлайди. Бола кап-катта бўлса-да, ота-онаси унинг пой - абзали ипини боғлаб қўйиши меҳрми? Йўқ, меҳр бу – боланинг ўзига шу ипларни мустақил боғ- лашни ўргатишдир. Инсонга яшаш учун нима кераклиги ҳақида ўйлаб кўрайлик. Бахтли ҳаёт кечириш учун-чи? Ҳеч мушукни кузатганмисиз? У хумпарларини едиради, парваришлайди. Улар оёққа тургач, www.ziyouz.com kutubxonasi 31 Тарбиянинг олтин калити уларга сичқон тутишни ўргатади. Аввал инга ўйнаш, болалари машқ қилиб кўриши учун сичқонни тирик ҳолда олиб келади. Кейин уларни овга олиб бориб, сичқон қандай тутилишини амалда кўрсатиб беради. Ўзлари сичқон тута оладиган бўлганда, уларни мустақил ҳаётга кузатади. Бу ўз болаларини яхши кўриши эмасми? Худди шундай биз, инсонлар ҳам фарзанд- ларимизни гўдаклигида едирамиз, эҳтиёт қила- миз, кейин уларни яшашга ўргата бошлаймиз. Ҳаёт қонунларини англатамиз, “сичқон тутиш” сирларини ўргатамиз. Буларни бағрикенглик ва чексиз меҳр билан бажарсангиз, натижаси сиз кутгандан ҳам кўра аълороқ бўлади. 8. Болалардаги худбинлик ва ҳасадни уларда- ги шахсий хусусиятларни мақташ, ўз иқтидори- ни намойиш қилишга имконият яратиш билан бартараф этиш мумкин. Ҳамма ҳам эътиборталаб. Меҳрга қонган бола ҳасад қилмайди. Укага нисбатан акага кўпроқ эътибор қаратил- ган оилада кенжатой, албатта, муаммо чиқаради. У шу йўл билан ўзига эътибор қаратишларига, меҳр беришларига эришишни истайди. Меҳрга қониш учун акасига тақлид қилади-да, унинг “сояси”да қолиб кетади. Ёки мусобақа, рақобат кучайиб, очиқдан-очиқ муштлашишгача бориб етиши мумкин. Бу охир-оқибат болаларнинг бирида таслим бўлиш, атрофидагиларнинг меҳ- ридан воз кечиш, ўзининг муҳимлиги ҳиссини www.ziyouz.com kutubxonasi 32 Акмал МИРАВАЗ ўғли йўқотиш каби салбий фикрлар пайдо қилади. Бундай ҳолатлар юз бермаслиги учун ота- оналар кўпроқ эътибор ва меҳр билан болаларда ўз шахсиятини шакллантиришга кўмаклашишлари лозим. Акаси ўқишда, тўгаракларда ютуқларга эришаётган бўлса, уни ҳадеб укасига намуна қилиб кўрсатавермаслик керак. Болангиз сизни ҳадеб бошқа ота-оналарга таққослайверса, қай аҳволга тушасиз? Бун- дан ташқари, кичик фарзандни айнан катта фарзанд бораётган йўлдан эмас, балки улар- нинг қизиқишларини бир-биридан фарқли маш- ғулотларга йўналтириш яхши самара беради. Шунда улар бошқа-бошқа йўналишларда ютуқ- ларга эришадилар. Ота-оналарининг миннат- дорлигига ҳам ўз ютуқлари учун алоҳида-алоҳида сазовор бўладилар. 9. Ўзгаларга таъсир ўтказишнинг энг сама- рали усули – аввал уларга меҳр бериш. Отни сув- га мажбурлаб олиб бориш мумкин, лекин унга маж бурлаб сув ичириб бўлмайди. Фарзандни ҳам нималаргадир мажбурлаш мумкин, лекин бу би- лан унинг муҳаббатини қозона олмайсиз. Меҳр кўрсатишнинг намунали кўринишини меҳмон- хона кутиб олувчиларида кўришимиз мумкин: ҳар қандай вазиятда ҳам яхши кайфият улашиш дан тўхтамайди, юзидан табассум аримайди, самимий хизмат кўрсатади, гапирганда сўзларни танлаб ишлатади ва ҳ.к. www.ziyouz.com kutubxonasi 33 Тарбиянинг олтин калити 10. Эр-хотин орасидаги алоқа вақтинча- лик (ажрашиш, ўлим), ваҳоланки, ота-она ва фарзанд лар ўртасидаги алоқа абадийдир. Ҳар бир фарзанднинг отаси-онаси ягона бўла ди. Шунинг учун эр-хотин фарзандларга бир-бирларини ас ло ёмон кўрсатмасликлари керак. Фарзандлар нинг ота-она ҳақидаги ижобий та саввурларини сақлаш ло зим. Эр-хотинлик маса ласи бошқа, ота-оналик масаласи эса мутлақо бошқадир. Аёл болалик хотираларини эслаганча ўйланиб қолди: “Дадам билан ойим тез-тез жанжаллашиб турар, ҳатто уларнинг орасидаги адоват кундан- кунга авж олиб бораётгандек туюларди. Еттинчи синфда ўқиб юрган кезларимда ота-онам ажра шишди, лекин менга билдирмасликка роса уриндилар. Бироқ иложини қила олмадилар, оқибатда мен бу мудҳиш воқеани эшитиб, дадам ва ойим ораларида иккига бўлинишимга тўғри келишидан жудаям қийналдим. Онамга раҳмим келарди, барча иш ўзига қолган бўлса ҳам, билдирмасликка ҳаракат қилишини кўриш жуда оғир эди. Ҳар иккаласи ҳам мен учун алоҳида- алоҳида оламдек туюларди. Дадам уйга уму ман келмай қўйди. Онам дадам тўғрисида бўлар-бўлмас гаплар гапиравериб чарчамасди. Билмадим: шу гаплар таъсир қилдими ёки ҳақиқатан шундайми – қийналган пайтимизда чиндан ҳам дадамни ёмон кўриб кетар эдим. Улардан ғазабланадиган, уларни эсласам, туш- кунликка тушиб қолардим, ҳамма нарсага бе фарқ www.ziyouz.com kutubxonasi 34 Акмал МИРАВАЗ ўғли бўлиб қолдим. Бора-бора эркак киши мен учун зулм, вафосизлик тимсоли бўлиб кўрина бошлади. Дадам бир-икки марта мени кўргани коллежга келди, мен эса кўриш тугул, бу ҳақда ўйласам, нафратим ошарди. Коллежга келишга қизиқишим ҳам қолмади. “Дадам келиб қолса-чи”, деган ҳа- дик ич-этимни тирнарди. Машғулотларни тугатиб уйга келсам, уй- да бизни ташлаб кетган, бераҳм, бевафо, золим дадам онам билан гаплашиб ўтирибди. Хонамга қандай кириб кетганимни билмай қол- дим. Онам билан анчагача гаплашиб ўтирди. Ўн-ўн беш кун ўтиб яна келди. Эртаси куни онам дадам билан бирга яшашимизни айтди. Мен донг қотиб қолдим. Энди нима қиламан? Мен у одам билан қандай қилиб бир том остида яшайман? Юрагимни доғ босиб ётибди-ку!” 11. Эр-хотинлик муносабатларида баъзан мантиққа эмас, муҳаббатга таянишга тўғри келади. Жуфтингизга кутилмаганда совға беришингиз ёки бирга сайр қилишингиз, балки қулоғига пичирлаб ёқимли сўзлар айтишингиз ёқар. Хуллас, жуф- тингиз хусусиятларини яхшироқ ўрганинг, муно- сабатларингиз зерикарли тус олмаслиги учун ёқимли, бир-бирига ўхшамаган “фантазия”лар ўйлаб топинг. www.ziyouz.com kutubxonasi |
