Тарбиянинг олтин калити ёхуд йўлдаги белгилар

Тарбиянинг олтин калити
Она фарзандига етарли вақт ажратмагани учун у 
билан самимий ришта боғлай олмаганди.
Эр-хотин ишга барвақт отланишарди. Фарзанд–
ларидан яқин беш йил узоқда бўлдилар. Қизалоқ 
энаганинг қўлида улғайди. Эҳтимол онасидан 
етарли меҳр-муҳаббат кщрмагани учун болада бу 
каби хасталиклар пайдо бўлгандир.
Мутахассисларнинг ташхисига кўра, бу каби 
болаларни хонадон катталари кичиклигидан ўз 
бағрига босмаган, бошини силаб эркаламаган. 
Бундай болалар ҳақиқий она меҳрини деярли ҳеч 
қачон ҳис қилмаган.
Бола ота-онаси уни яхши кўришига амин бўл-
маса, керагича меҳр ололмаса, унда ишонч туйғуси 
заифлашиб боради. Оила барбод бўлишидан, ота-
онасиз қолишидан қўрқади. Бу қўрқув боланинг 
келажагида содир бўладиган кўнгилсизликларга йўл 
очади.
Энг ачинарлиси, бундай болалар бошқалар билан 
самимий муносабатда бўла олмайдилар. Бирор-
бир иш-ҳаракатни онаси ёки отасини қувонтириш 
учун бажариш даркорлигини ҳис қилмаган болада 
ҳаракатчанлик, зийраклик, яқин ларини хушнуд 
қилиш орзуси бўлмайди. Ҳолбуки, болалар кўпинча 
мақтов эшитганларида, уларни суйиб-эркалашганида 
ота-оналарига раҳмат эшиттирадиган ишларни 
кўпроқ қиладилар. 
Ишлайдиган она боласини қанча кичкинали-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

132
Акмал МИРАВАЗ ўғли
гидан бегона қўлга топширса, жажжи руҳий 
оламнинг таҳлика остида қолиш хавфи шунча-
лик катта бўлади. 
Гап бу ерда аёлнинг ишлаш ёки ишламаслигини 
мунозара қилишда эмас. Тарбиячи сифатида фар-
зандларимизнинг келажакларини, оилаларнинг 
бахтини ўйлаяпмиз. Болангизга керагича вақт 
ажрата олмаганингиз учун оиладаги муносабат-
ларга путур етади. Болангизнинг юқори да ай-
тилганидек, хасталиклари асабларингизни тамом 
қилади. Юқоридаги барча ҳақиқатларни бир жой га 
тўплаб, ўзингизга савол беринг: топаётган пулин гиз 
юқоридаги барча муаммоларни ҳал қиладими?
6. Фарзандингиз ва турмуш ўртоғингизга кўп-
роқ вақт ажратишга ҳаракат қилинг. Бунга эриш-
сан гиз, аминманки, улар ҳам сизнинг ишингизни 
енгиллатишга ҳаракат қилишади. Сизга яна бир 
дўстона маслаҳат! Агар турмуш ўртоғингизнинг 
топаётган пули тежаб сарф қилинса, етарли даражада 
бўлса, у ҳолда ОИЛА САОДАТИ УЧУН ишингиздан 
воз кечишингиз айни муддао бў ларди.
Бу борада психологларнинг тавсиялари 
қуйи дагича: фарзандингизни камида 3 ёшгача 
ўзингиз парвариш қилинг. Шунга амал қилсангиз 
фарзандингиз руҳан, маънан, жисмонан соғлом 
вояга етади. Қўлга киритган маънавий ютуқларингиз 
моддий ютуқлардан минг карра афзалроқ бўлади. 
Хотиржам бўлинг, ишсиз қолмайсиз, уй бекаси 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

133
Тарбиянинг олтин калити
деган вазифа ҳам кичкина мансаб эмас. Бола 
парвариши, таом тайёрлаш, рўзғор юмушлари, 
меҳмон кутиш каби вазифалар аёл кишини банд 
қилиб қўяди.
Мабодо, шароит тақозосига кўра, ишлаётган 
бўлсангиз, ишдан келгач, фарзандингизга кера-
гича эътибор, меҳр кўрсатинг. Лекин асло ўзин-
гизни айбдор ҳисоблаб, болани муҳаббат дарё-
сига ғарқ этманг. Чунки онадаги ўта кўнгил чанлик 
болада суиистеъмол ҳиссини пайдо қи лади. Оналар 
боласини кичкина, ҳали ҳеч нима нинг фарқига 
бормайди, деган ўйга бориб янг лишадилар. 
Тарбиячига ёки боғчага берилган бола уни яхши 
кўришларига шубҳа билан қарай бошлайди. Ота-она 
меҳрини синаш учун атайин инжиқликлар қилади. 
Асло боланинг ҳийласига учманг. Сабр қилинг ва 
ҳар бир лаҳзада уни ях ши кўришингизни билдириб 
туринг. Кўпчилик ишлайдиган оналар айбдорлик 
ҳисси ни йўқотиш мақсадида боласининг ҳар бир 
истагини ба жаришга ҳаракат қилишади. Билиб-
билмай бу нотўғри йўлни танламанг. 
7. Яхши ижрочи бўлиш учун бағрингиз кенг 
бўлиши керак. Бағрикенг бўлмаган ким сага ақл 
наф бермайди. Айниқса, аёл киши бағрикенгроқ 
бўлиши учун зикрни кўпай тириши керак.
8. Айб ҳаддидан ошган кишида эмас, балки 
бунга имкон бергандадир.
Келинг, нима демоқчилигимни кундалик ҳаётда 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

134
Акмал МИРАВАЗ ўғли
учраб турадиган мисоллар билан ту шунтирай.
Ўйинчоқ дўконларига бирор-бир юмуш 
билан кирсангиз, қулоғингизга қайсидир боланинг 
но рози ноласи эшитилади. Ажабланарлиси, дў кон-
да ойиси ёки дадаси билан юрган болалар оз эмас. 
Ойиси ёки дадасининг маслаҳатига, кўр сатмасига 
бўйсунишади. Маслаҳатлашиб, ҳар томонлама 
фойда бўладиган ўйинчоқ сотиб оли шади. Лекин 
айрим эркатой болалар ота-она сини ҳамманинг 
олдида изза қилишади.
Ҳақиқатан ҳам шундай, бола одобсиз! У ўз айт-
ганини қилдириш учун “омбори”даги барча “қу-
роллари”ни ишлатяпти. Айб кимда? 
Шарқнинг эркаклари сўзида собит, оилапар-
вар, аҳли аёлларига тиргак бўлганлар. Бугунги-
лар-чи? Қад-қомати келишган, аммо ҳунари йўқ. 
Чўнтак қуруқ. Аёл кундузи кўчада ҳоригунча 
ишлайди, ишдан кейин уйда яна ишлайди. Эркак 
кела солиб ёстиққа ёнбошлайди.
Яна бир турлари бор: хотинлари бозор дайдиб, 
пул топиб, уни-буни олиб келса, индамай “так-
си”дан тушираверади. Яна шундайлари ҳам бор: 
“Хотин, мен борсам “йўқ” дейди, фалон идорага 
учраб кел, сен гапга устасан”, деб аёлини юборади. 
Ёки шуларнинг тескарисига ҳам гувоҳ бўляпмиз. 
Аёллар эрларни шу кўйга соляпти. Эр бола қараган, 
кир ювган, овқат қилган, беканинг дугоналарига 
кабоблар пишириб кузатган ва ҳ.к. 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

135
Тарбиянинг олтин калити
Айб кимда? Ота-она: “Топганимиз шуларники, 
ота-оналик шу экан-да”, деб ўзини овутса, эр ёки 
хотин яна нимадир баҳона тўқиб олган бўлса! Йўқ! 
Айб ўзларида! 
9. Тарбиячи Аср сураси маъноси билан қай та-
қайта танишиб туриши тавсия этилади. Аллоҳ таоло 
ушбу сурада бахт ва бахтсизликнинг омил ларини 
тушунтириб берган. Саодатнинг сабаблари – бу 
сурада санаб ўтилган тўрт сифатни ўзида жамлаш.
Биринчиси, билимлилик. Бу сифат ҳар бир 
тарбиячида бўлиши шарт. Ҳеч бир тарбиячи ўзини 
билмаганлиги билан оқлай олмайди. Билимсиз 
амалга оширилган ишлар кулфат келтиради. 
Иккинчиси, шу билимга мутаносиб тарзда 
ҳаёт тарзи. Билимли бўлишнинг ўзи кифоя эмас. 
Шунчаки ўргатиб қўйишнинг ўзи кифоя қилмайди. 
Балки бу билимларни ҳаётга татбиқ қилиш 
керак. Ваҳоланки, сизнинг ҳар бир ҳара катингиз 
билимингиз маҳсули-ку! 
Учинчиси, бошқаларни ҳам шунга чорлаш. Билиш 
ва шунга мос ҳаёт кечиришнинг ўзи кифоя қилмайди, 
балки атрофдагиларга ҳам на фингиз тегиши керак, 
уларни ҳам шундай ҳаёт тарзига чорлаш лозим. 
Билим хусусий мулк эмас, бошқаларни билимдан 
фойда олишдан тўсиб ҳам бўлмайди. Билганингизни 
бошқаларга етказишингиз зарур.
Тўртинчиси, бардош, сабр-тоқат. Шу йўлга 
чақиришда чидамлилик.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

136
Акмал МИРАВАЗ ўғли