Тарбиявий мақсад: талабаларда мустақил, доимо фикрлаш,беморларни кўрилганда олинган маълумотларни баҳолай олиш, беморларни кўрганда жавобгарлик сезиш каби кўринишларни шакллантиришдир

Б ошланғич давр. Бу даврда марказий асаблар тизими-нинг фаолияти кескин бузилиши билан кечадиган шок ҳолати кузатилади. Бунда сув ва электролитлар, модда-лар алмашинуви, қон айланиш издан чиқади.
Токсемик давр. Агар бемор шокдан ўлмай қолса, учин-чи куни токсемик давр бошланади. Бу давр тўқималарда-ги оқсилнинг парчаланиш маҳсулотларидан организмнинг заҳарланиши билан кечади. Бунда танадан ниҳоятда кўп-лаб плазма йўқолади, бемор оғриқдан азоб чекади, тана ҳарорати пасайиб кетади, томир уриши тез ва заиф бўла-ди. Бу давр 4—10 кун давом этади.
Септик давр. Сепсис ва юқумли асоратлар ривожла-ниши билан ажралиб туради. Терининг катта куйган қис-ми бу асоратлар билан боғлиқ бўлиб, шу туфайли уларда микроблар ривожланиб, яра битиши секинлашади.


Тузалиш даври. Яхши даво тадбирлари олиб борилган-да бемор бир — бир ярим ойдан сўнг соғайиб кетади.
К а с а л л и к белгилари: организмнинг умумий заҳарланиши, юрак-томирлар ва ички аъзолар фаолияти-нинг бузилиши: зотилжам, нефрит, оқсиллар алмашинуви издан чиқиши, гепатит, камқонлик каби қатор асоратлар ривожланиши билан намоён бўлади.
III—IV даражали куйиш ҳолларида жиддий асорат сифатида зотилжам кузатилади. Нафас йўллари куйганда юқумли микроблар бронхлар бўйлаб тарқалади. Терининг 10—15 фоизи куйганда келиб чиқадиган куйиш касалли-гининг биринчи давридаёқ, юрак-томирлар фаолияти из-дан чиқади. Беморлар юрак соҳасида оғриқ сезадилар,. юрак тез уриб, нафас етишмаслигидан шикоят қиладилар. Куйгандан сўнг дастлабки соатлардаёқ, кўп миқдорда қон зардоби йўқотилиши натижасида қон умумий миқдори камайиб, юрак миокардига кам кислород келади. Оқибат-да кейинчэлик юрак уриши тезлашиб, эшитиб кўрилганда юрак чўққясида систолик шовқин эшитилади.
Юрак мушакларидаги ўзгаришлар миокардиодистро-фия кўринишида бўлади. Баъзи беморларда Н. Д. Войце-хович маълумотларига кўра юрак етишмовчилигидав ўлим ҳоллари ҳам кузатилган. Куйишдан кейинги даст-лабки соатларда беморларнинг ярмида ЭҚГ патологик ўзгаришларни кўрсатади.
Меъда-ичак фаолиятида ҳам қатор ўзгаришларни кў-риш мумкин. Биринчи кунлардаёқ бемор иштаҳаси паса-йиб, ичи куяди, кўнгли айниб қусади. Кейинчалик иштаҳа мутлақо йўқолиб, бемор озиб кетади.
Жигар фаолияти ўзгаради (айниқса, III даражали куй-ган беморларда). Сийдик билан уробилин чиқиб, бу жи-гарнинг ўт ишлаб чиқариш қобилияти сусайганлигини кўр-сатади. Шунингдек жигарнинг заҳарларни тозалаш хусу-сияти ҳам пасаяди. Қон таркибида протромбин, қанд, би-лирубин, плазма оқсиллари ўзгаради. Айниқса, қондаги оқсиллар миқдори кескин камайиб кетади.
Куйиш касаллигида буйрак фаолияти ҳам издан чиқа-ди. Бошланғич даврда ўткир буйрак етишмовчилиги¹ ке-либ чиқиб, сийдикда донадор гиалин ва мумсимон ци-линдрлар, кўп миқдорда оқсил пайдо бўлади. Қонда азот кўпайиб, сийдик чиқмай қолиши мумкин.
Қон таркибида ўзига хос ўзгаришлар кўринади. Бош-ланғич даврда қоннинг қуйилиши билан бир қаторда эритроцитлар гемолизи кузатилса, кейинги ҳафтага ўтиб беморларда камқонлик ривожланади. Камқонлик эритро-цитлар ишлаб чиқарилишининг пасайиши ва аутоиммун
гемолиз ҳамда қонда эритроцитларни гемолизга учратув-чи антителлалар пайдо бўлиши бйлан изоҳланади. Қонда оқсиллар миқдори куйган яра юзасидан зардоб чиқиши ҳисобига камайиб кетади. Шунингдек, қон таркибида нат-рий миқдори ҳам камайиб кетади.
.Оксидланиш жараёнининг секинлашиши оқибатида тў-^ималар етарлича кислород билан таъминланмайди. Қис-лота-ишкор мувозанати кислоталар томон сурилади (ацидоз). Қонда моддалар алмашинувининг оралиқ маҳ-сулотлари — полйпептидлар, сут кислотаси кўпаяди.
Даволаш. Қуйишда биринчи ёрдам кийимдаги оловни ўчириш ва терининг куйган жойига стерил боғлам қўйиш-дан ибора.т (бунда куйган жой устидаги кийимлар кесиб олинади). Беморни шикаст етказмасдан, йўлда совқотиб қолишдан эҳтиётлаб кўчириш зарур. Дастлабки соатларда даволаш тадбирлари куйиш шокига қарши олиб борила-ди. Оғриқни қолдирувчи препаратлар (2 мл 2% ли проме-дол, 2 мл 2% ли омнопон ва 1 мл димедрол билан қўшиб) қўлламади. Оғриқ кучли бўлганда 2 мл дроперидол.ва 1 мл фентаиил тавсия этилади. Барча куйганларга тери остига 1300—3000 АЕ қоқшолга қарши зардоб қўлланади. Полк тиббий пунктида куйганларни кейинги босқичга кўчириш олдидан улар қонига тузли зардоб ўрнини босувчи дис-сол, трисоль, реополиглюкин, лактасоль юборилади. Бу эритмалар сув ва туз мувозанати бузилишининг, аци-дозининг олдини олувчи ва бартараф этувчи миқдорда, (яъни 400—800 мг дан) тайинланади. Агар куйиш шоки бўлса, қўшимча 60—90 мг преднизолон томирга юборила-ди. Ацидозни бартараф этиш мақсадида лактасолдан таш-қари 150—200 мл 5% натрий гидрокарбонат қўлланади. Буйрак фаолияти бузилишининг олдини олиш учун 150— 300 мл 5% ли маннитрл ҳам тавсия этилади. Плазма ва гемодез қуйилади. Бир кунда 3—4 литр суюқлик юбори-лади. Сув алмашинувини доимо назорат этиб бориб, ку-нига 2 литр суюқлик ажралиб чиқишини таъминлаш ке-рак. Шунингдек, глюкозанинг изотоник. эритмаси ишла-тилади. Қамқонликда бир неча марта эритроцитлар саси 100—200 мл дан 3—5 кун ўтказиб қуйиладй. зардобя ҳар куни'200—400 мл дан юборилади.
Маҳаллий даволаш усуллари: Беморни кейинги босқичга кўчириш кечикадиган бўлса, куйишнинг I—III даражаларида тери атрофини водород пероксид билан тозалаб, эпидермиснинг қолган-қутгани олиб таш-ланади. Йирик пуфаклар қолдирилиб, йиринглаганлари кесилади. Яра усти эҳтиёткорлик билан қуритилиб, устига мойли-бальзамли ёки стрептоцит эмульсияси шимдирилган