Tarix-7 2017.(Uzb). indd

106-rasm. Chingizxon 
107-rasm. Mo‘g‘ullar 
qo‘shini 

---

127
V BOB. OSIYO, AMERIKA VA AFRIKA XALQLARI
mamlakatlarni istilo qilish jarayonida Chingizxon qo‘shini 
devorni buzishda maxsus moslama – palaxmonlardan foy-
dalanishni yaxshi o‘zlash 
tirgan.
Ko‘chmanchilar qo‘shini, odatda, uchta qismga bo‘lin-
gan: markaz va ikki qanot. Jang bosh 
langanda markaz 
yol 
g‘ondan che 
kingan, dushman uni ta’qib eta boshlasa, 
qa 
notlardan hujum 
ga uchrar, chekinayotganlar ham to‘x-
tab, jangga ki 
rishardi. Àsîsiy qo‘shindàn tàshqàri Chingiz-
õîn iõtiyoridà «kåshik» dåb yuritilgàn màõsus gvàrdiya 
ham tàshkil etilàdi. Kåshik fàvqulîddà vaziyatlar uchun 
dîimî jàn 
govar hîlàtdà turàr edi.
Jangni mohirona boshqarish, kuchli va intizomli otliq 
qo‘shinning bo‘lishi, qo‘shni mamlakatlardagi siyosiy tar-
qoqlik mo‘g‘ullarga g‘alaba keltirgan.
Istilolar. Chingizxon 1211-yilda Shimoliy Xitoyga qarshi 
urush boshlaydi. Mamlakatning batamom istilo qili 
nishi 
uning vo 
rislari davrida tugatiladi.
Yettisuv va Sharqiy Turkistonga qarshi 1218-yil-
da boshlangan bosqinlar, Xorazmshohlar davlati-
ga 1219–1221-yillardagi bosqinlar bilan davom etadi. 
Afg‘oniston, Sharqiy Eron egallanib, Kavkaz orqali 
1223-yilda Dashti Qiðchoq 
qa chiqadi. Kalka daryosi 
bo‘yida qiðchoqlarning ittifoqchisi sifatida ularga yordamga 
kelgan ruslar qo‘shini mag‘lub etiladi.
1224-yilda Chingizxon zabt etilgan hududlarni o‘z 
o‘g‘illari: Jo‘ji, Chig‘àtîy, O‘qtîy va Tuligà uluslarga bo‘-
lib, taqsimlab beradi. O‘qtoyni taxt vorisi etib tayinlaydi.
Ulus (mo‘g‘ulcha – davlat, xalq, odamlar) – 
Chingizxon farzandlariga mulk sifatida bo‘lib ber-
gan mo‘g‘ullar bosib olgan hududlar. 
1. Mo‘g‘ul qabilalari yashagan hududlarni yozuvsiz 
xaritaga tushiring.
2. Mo‘g‘ullarning mashg‘ulotlari nimalardan iborat 
bo‘lgan?
3. Chingizxon davlati qay tariqa vujudga kelgan?
4. Mo‘g‘ullar qo‘shinining tuzilishini so‘zlab bering.

---

128
V BOB. OSIYO, AMERIKA VA AFRIKA XALQLARI
5. O‘zbekiston tarixidan olgan bilimlaringizga tayan-
gan holda mo‘g‘ullarning Xorazmshohlar davlati-
ga qilgan istilolari haqida so‘zlab bering.