Tarix-7 2017.(Uzb). indd

118-rasm. O‘rta asrlardagi Tenochtitlan shahri 

---

145
V BOB. OSIYO, AMERIKA VA AFRIKA XALQLARI
10 — Jahon tarixi 7
Quruvchilàr to‘g‘înlàr, kànàllàr qu 
ri 
shib, xîm g‘isht 
yoki tîshdàn yasalgan ustunlàr ustidà uylàr bunyod et-
gànlàr. Bîzîrlàrdà mîl àyirbîshlàsh îrqàli sàvdî yaõshi 
rivîjlàngàn.
Inklàr dàvlàti. Jànubiy Àmårikàning Ànd tîg‘làri yon-
bàg‘ridàgi vohalàrdà inklàr dàvlàti vujudgà kålgàn. Kåchuà 
tillàrigà mànsub inklàr XII–XIII àsrlàrdà Urubàmbà 
dàryo si hàvzàsidà Kuskî shàhrigà àsîs sîlàdilàr.
Inklàr bîshqà qàbilàlàr yerlàrini bî 
sib îlib, Ànd 
tîg‘làridàn Tinch îkåà 
ni 
gà qàdàr ulkàn xududdà o‘z 
hokimiyatlarini o‘rnà 
tàdilàr. Bu dàv 
làtni Îliy Inkà bîsh-
qàrgàn. U «Qu yoshning o‘g‘li», uning yerdàgi ràm 
zi 
sànàlgàn. Àhîli, shuningdåk, turli tàbiàt kuchlàri, yer 
và suv ilîh 
là 
rigà hàm e’tiqîd qil 
gàn 
làr. Bîsib îlingàn 
hududlàr àhîlisiga inklàr o‘z tàr 
tiblàrini, màdàniyatlàrini 
o‘tkàzgànlàr. Nàtijà 
dà dàstlàb qàbilà nîmi bo‘lgàn «ink» 
àtàmàsi hukmrîn tîifà – zîdàgînlàrning umumiy nomiga 
aylangan.
Inklàrdan bo‘lmàgàn àhîli jàmîà 
bo‘lib yashàb, hukm 
rîn tîifà uchun 
ishlàgàn. Jàmîà dåhqînlàr îilàlà-
ridàn tàshkil tîpib, ulàrning hàr 
birigà ma’lum yer, ekin mày 
dîni 
biriktirib qo‘yilgàn. Jàmîàlàr ye-
tishtirgàn hîsilning 2/3 qismini 
dàvlàt và ibîdàtõînàlàrgà tîp-
shirgànlar. Mamlakatda ràsmàn 
qulchilik bo‘l 
màsà-dà, jàmîà 
a’zîlàri shàfqàtsiz ishlàtilgàn va 
deyarli huquqsiz bo‘lgan.
Tîg‘li hududlàr dåhqînchilik uchun nîqulày edi. 
Nàtijàdà jàmîà erkàklàri tik qîyalàr yonbàg‘rini o‘yib, 
tîshlàrning ustigà unumli tuprîq yoyishgàn. Bundày ekin-
zîrlàr tuprîg‘ini yomg‘ir yuvib kåtmàsligi uchun àtrîfi 
tîsh dåvîrlàr bilàn o‘ràb chiqilgàn. Inklàrdà àsîsiy ekinlàr 
kàrtîshkà và màkkàjo‘õîri bo‘lgàn. Dåhqînlàr, shuning-
dåk, qîvîq, pàõtà, ànànàs, bànàn ham yetishtirgànlàr. 
Yetishtirilgàn hîsil uchgà: bir qismi ibîdàtõînà kîhin-
119-rasm. Inklar 
jangchilari

---

146
V BOB. OSIYO, AMERIKA VA AFRIKA XALQLARI
làri, ikkinchi qis 
mi Îliy Inkàgà berilgan, uchinchi qismi 
esa jà 
mîàgà qoldirilgan. Dàvlàt îmbîrlàridàn to‘plangan 
îziq màhsulîtlàridan qo‘shin và àmàldîrlàrgà bårilgàn. 
Urushlàr, hîsilsizlik yillàri yoki turli tàbiiy îfàtlàr pàytidà 
bàrchà jàbrlàngànlàrgà davlat zaxirasidan màkkà dîni và 
quritilgàn kàrtîshkà tàrqàtilgàn.
Õo‘jàlikdà chîrvàchilikning o‘rni hàm muhim bo‘lib, 
tuyasimîn làmà và àlpàkàlàrni fàqàt go‘shti và juni uchun 
bîqmàsdàn, ulàrdàn yuk tàshish uchun hàm fîydàlànish-
gàn. Inklàrdà hunàrmàndchilik yuksàk rivîjlàngàn. Oltin, 
kumush qàzib îlinib, ulàrdàn buyumlàr tàyyorlàsh, kulîl-
chilik và zàrgàrlik, to‘qi 
màchilik, bo‘yoqchilik, quri 
lish 
sîhàlàri àyniqsà yuksàlgàn.
Pîytàõt Kuskîni vilîyatlàr bilàn bîg‘làydigàn, umumiy 
uzunligi 15 minglab kilîmåtr bo‘lgàn tîsh yo‘llàr bàrpî 
etil 
gàn, vi 
lîyatlàr îràsidà pîchtà õizmàti o‘rnàtilgàn. 
Màõsus chîpàrlàr yugurgàn hîldà bir-bir 
làrigà õàbàrni 
yåtkàzib, uni uzîq màsîfàlàrgà eltishgàn.
1. Àmårikà tub àhîlisining màshg‘ulîtlàri hàqidà 
gàpirib båring.
2. Màyyalàr tàriõi và màdàniyati hàqidà nimàlàrni 
bilàsiz?
3. Àståklàr kim? Ulàr hàqidà so‘zlàb båring.
4. Inklàr dàvlàti qàchîn và qàyårdà vujudgà kål 
gàn?