Tarixi (XIX asrningikkinchi yarmi XX asr boshlari)

0‘zingizni sinang!
1892-yil 24-iyunda
1892-yil 18-iyunda ...
«Kuchli muhofazada»gi hududlar - ..
Savol va topshiriqlar

1. 
   Mahalliy aholi huquqlarining cheklanishini nimalarda ko‘rasiz?
   
2. 
   Toshkent qo‘zg‘olonining boshlanish sabablarini ayting va milliy qadri- yatlarga nimalar kirishini izohlang.
   
3. 
   Qo‘zg‘olon qachon boshlandi? Mustamlakaehilar va ularga xizmat qiluvchilarning qaysi harakati xalqni tug‘yonga keltirdi?
   
4. 
   Qo‘zg‘olon bostirilgandan keyin qanday tadbirlar amalga oshirildi?
   

18. 
    §. ANDIJON QO‘ZG‘OLONI
    

T”j ^ XIX asrning ikkinehi yarmida Turkistonda Rossi- ^sabablari*”^ imperiyasi odnatgan mustamlakaehilik tuzumi
mahalliy aholini siyosiy huquqlardan mahrum etdi,
milliy, diniy qadriyatlarini tahqirladi, iqtisodini esa imperiya maqsadla- riga bo‘ysundirib, xalqning turmushi, moddiy ahvolini yomonlashtirib, qashshoqlanishiga olib keldi.
1886-yilgi «Turkiston odkasini idora qilish to‘g‘risidagi Nizom»ga ko‘ra odkada mustamlaka siyosati qonun hujjatlari asosida mustahkam- lab qo‘yildi. Buning natijasida o‘lka aholisiga nisbatan jabr-zulm yana- da kuehaydi. Ushbu Nizomning o‘z oldiga qo‘ygan asosiy maqsadi bu odkada yer masalasini mustamlakaehilik manfaatlariga moslashtirish bo‘lgan. «Nizom» e’lon qilingandan so‘ng unda nazarda tutilgan chora- tadbirlarni amalga oshirishda mahalliy aholining milliy, diniy va mahal- liy xususiyatlari inobatga olinmadi.
Mazkur «Nizom» asosida podsho ma’murlari mahalliy xalqqa tegish- li yerlarning katta qismini tortib oldi va ular asosida Rossiyadan ko‘chib kelganlar uchun yer fondi tashkil etildi. Bunday siyosat yer masalasi juda nozik bodgan, aholi zich joylashgan, ayniqsa, sug‘oriladigan ekin may- donlari kam bodgan Farg‘ona vodiysida mahalliy aholining ahvolini yo- monlashtirib yuboradi. Bundan tashqari Farg‘ona vodiysi, asosan, impe- riyaning paxta xomashyosini yetishtirib bemvchi hududga aylantirilgan edi. Vodiyda paxta yetishtirishning ko‘paytirilishi sababli g‘alla, ozuqa- bop ekinlar maydoni va yaylovlarning qisqarishi, oziq-ovqat va boshqa mahsulotlar narxini keskin oshirib yubordi.
1891-yilda Rossiyadan aholining Farg‘ona viloyatiga ko‘plab ko‘chi- rib keltirilishi, ularning joylashtirilishi yer taqchil va aholi zich yashay- digan vodiyning ahvolini nihoyatda yomonlashtirib yubordi. Shubhasiz, podsho hukumatining bunday harakatlari mahalliy aholi noroziligining yanada ortib borishiga sabab boddi.
Mustamlakachi hukumat Turkiston odkasining barcha joylarida ma­halliy aholining milliy va diniy qadriyatlarini hisobga olmasdan, ularga qarshi siyosat olib bordi. Podsho hukumati tomonidan odkadagi vaqf mulklari qisqartirildi. Vaqf mulklariga tegishli yerlarni tugatishga qara- tilgan chora-tadbirlar esa vaqf yerlarining katta qismi davlat mulkiga ay- lantirilishiga olib keldi. Bu odka hayotida, keng xalq ommasi o‘rtasida yuqori nufuzli din peshvolari, diniy muassasalar va tadim maskanlarida ish olib boradigan mutasaddilaming keskin noroziligini keltirib chiqardi.
Norozilik harakatlariga odka ma’muriyatining mahalliy xalq man- faatlaridan imperiya manfaatlarini ustun qo‘yuvchi siyosat olib borishi, tub aholi yashash sharoitlarining yomonligi, soliqlarning ko‘pligi, amal-
™Ч dorlarning poraxodligi va o‘z mansabi-
I ' i'[ ni suiiste’mol qilishlari, todovlar hamda
\ П ji majburiyatlarning ogdrligi kabilar sabab
boddi. Maorif, tibbiy xizmat, obodonchi- lik ishlari qarovsiz bodib, ularga hukumat ^ tomonidan mablag‘ ajratilmagan. Bunday
У salbiy holatlar mahalliy xalqlarning mus-