Tarixi (XIX asrningikkinchi yarmi XX asr boshlari)

0‘zingizni sinang!
Jadidlarning islomga oid g‘oyalari Abdurauf Abdurahim o‘g‘li - ...
Islom tarixiga oid asarlar Birinchi o‘zbek advokati -
T j j I.-,-, ^ Turkiston taraqqiyparvarlari XX asrning boshla- Jadidchdikning i f i i
siyosiy harakatga "'I''» d™yoda r<> У bergan siyosiy jarayonlami aylanishi diqqat bilan kuzatib bordilar. Bu davrda xonjdagi
— siyosiy partiyalarning dasturlarini tahlil qildilar.
Shu vaziyatda taraqqiyparvarlar o‘zbek xalqining tinchliksevarligi, bo- si qligidan kelib chiqib, barcha muammolarni tinch yo‘l bilan hal etishga intildilar, chunk! ular qonli to‘qnashuv va urushlarga qarshi edilar.
1917-yildagi Rossiya fevral voqealari arafasida Turkiston jadidchiligi kuchli siyosiy harakatga aylandi. Birinchi jahon urushidan keyin jadidlar parlamentar monarxiya uchun kurashgan boTsalar, fevral voqealari dan keyin aneha keng qamrovli, bir qator siyosiy talablarni ilgari surdilar. Jumladan, mahalliy aholi huquqlarini kengaytirish, oTkani boshqarish yuzasidan islohotlar oTkazish, Davlat Dumasidan oTka aholisi sonidan kelib ehiqib o‘rin ajratish, milliy matbuot erkinligini ta’minlash kabilar. Ayni vaqtda, milliy-siyosiy partiyalar va tashkilotlar, masalan, «Sho‘roi Islomiya», «Ittifoq» kabi bir qator tashkilotlar tuzildi. Bu paytda jadidlar tub yerli aholi ijtimoiy tarkibining bareha qatlam vakillarini o‘z ortidan ergashtira oldilar. Turkistondajadidlar faoliyati mahalliy aholini ma’rifatli qilishga, ularda milliy o‘zlikni anglashning kuehayishiga, ozodlik uehun kurashlarning koTarilishiga o‘z ta’sirini koTsatdi. Jadidehilik harakati oTkada podsho hukumatining mustamlakaehilik siyosatiga qarshi turuv- ehi asosiy ma’naviy kueh sifatida namoyon boTdi.
1917-yil mart oyi boshlarida jadidlar tomonidan Toshkentda bareha erkparvar tashkilotlaming umumiy dasturiga ega bo‘lgan yagona tashkilot - «Musulmon markaziy sho ‘rosi» tuzildi. Uning ta’sis syezdida 350 delegat qatnashgan. Ular orasida ozarbayjonlar, tatarlar, turkmanlar, boshqird- lar kabi boshqa musulmon xalqlarining vakillari ham boTgan. Syezdda