Tarixi (XIX asrningikkinchi yarmi XX asr boshlari)

§. BUXORO AMIRLIGINING DAVLAT TUZUMI VA IJTIMOIY-IQTISODIY HAYOTI

“T . . Rossiya bilan 1868-yildagi shartnoma Buxoro amir-
**rtimo^™si taqdirini tubdan o‘zgartirib yubordi. U siyosiy
mustaqillikdan mahrum bo‘lib, Rossiya protektora-
tiga aylanib qoldi. Garchi siyosiy mustaqilligidan
mahrum bo‘lsa-da, Buxoro amiri o‘z fuqarolari ustidan cheklanmagan ho- kimiyatini qodida saqlab qolgan edi. Buxoro amirining siyosiy faoliyatini bevosita nazorat qilish uchun Rossiya imperatorining 1885-yildagi farmo- ni asosida «Rossiya imperatorining siyosiy agentligi» (1886-1917) tashkil etilgan bo‘lib, u 1868-yildagi shartnoma shartlari bajarilishini va amiming siyosiy faoliyatini nazorat qilib borgan.
XIX asr oxirida Buxoro amirligi hududi Rossiya imperiyasi tasarrufiga o‘tgan hududlar hisobiga qisqargan edi. Aholisining soni 2 million kishi atro- fida bo‘lib, asosiy mashg‘uloti hunarmandehilik, dehqonehilik va ehorvaehi- lik edi. Poytaxt Buxorodan tashqari Chorjo‘y, Kitob, Shahrisabz, Denov kabi shaharlar amirlikning yirik savdo va hunarmandehilik markazlari hisoblangan.
Davlat ishlarini boshqaruvehi oliy amaldor qo ‘shbegi bo‘lib, u soliq- lar yig‘imi nazoratini boshqarar, ma’muriy amaldorlar tarkibiga rahbar- lik qilar, mahalliy beklar bilan yozishmalar olib borardi. Qo‘shbegi harkuni shaxsan hukmdorga amirlikdagi ah-
vol to‘g‘risida ma’lumot berib turardi.
Barcha amaldorlar qo‘shbegi tomonidan,
faqat oliy amaldorlargina amirning o‘zi
tomonidan tayinlanar edi.
Xazina va zakot yig‘imini boshqargan
devonbegi lavozimi ahamiyati va mavqeyi
jihatidan qo‘shbegidan keyin turgan. Sud-
lov, notarial ishlari, ta’lim muassasalari-
ni ruhoniylar boshqargan, bosh qozi esa
diniy-sudlov ishlariga rahbarlik qilardi.
Joylarda qonunlarning ijro etilishi, di-
^ . . . niy amallarning baiarilishi, axloqiy me-