Tarixiy-madaniy obidalarni tiklash va restavratsiya qilish reja: Kirish Restavratsiya usullari Konservatsiya usuli

Kogservatsiya usullari va materiallari

Hozirgi mavjud yodgorliklarga, konservatsiya uslublarini qo’llash faqat maqul bo’lishi bilan, ular uchun yagona imkoniyatdir. Bularga, keyingi manbalar bo’yicha, birinchi navbatda, murakkab qurilish tarixiga ega bo’lgan, muhim e’tiborli bidiiy-tarixiy yodgorliklar kiradi. Bunga misol Kievdagi Sofiya sobori. Bino XI asrda qurilgan, lekin keyingi 100 yillikda tashqi ko’rinishi o’zgardi, XVII-XVIII asrga kelib esa barabani (dumbirasi) va boshqa qismi qaytadan ishlandi, yopish formasi usuli o’zgartirildi. Sobor faqat Kiev Rusining markaziy inshooti va «Ukraina barrokko»sining milliy uslubidagi ahamiyatli yodgorligi bo’lishiga qaramasdan, o’zida 2 davrning badiiy madaniyatini jipslashtirgan. Restavratsiya qilingandan so’ng bizgacha uning tashqi qiyofasi saqlangan holda etib kelgan.

Ko’pincha bizga xaroba ko’rinishda etib kelgan ya’ni antik va qadimiy o’rta asr tarixiy inshoot yodgorliklarga konservatsiya uslubini qo’llash zarurdir. Bunday xolatlarda asl nusxani xech qanday qushimcha va o’zgartirishsiz puxta saqlash kerak. Faqat asosan tushib ketgan qadimiy bo’laklarni o’z o’rniga qo’yish ruxsat etiladi.

Buzilgan xarobalarda butun kompleksni saqlab qolinishiga misollar juda ko’p, bularga dastlab aytish mumkin. Xersones, Tavriches va Bolgarkalardagi qo’riqxonalar.

Konservatsiyani bo’ladigan dastlabki sharti, ilmiy tadqiqotlar va hamma ishlarni bajarishni, albatta yuqori malakali mutaxassis-restovrator boshchiligida va nazorati ostida olib borishdir. Bu ishlarni bajarishda, inshootning qiymati va ahamiyati, ayrim xollarda, boshlang’ich qiyofasi, o’ziga xos konstruktiv xususiyati, qurilish tarixi to’g’risida kutilmagan ma’lumotlarni olish mumkin. Buzilgan va almashtirilgan elementlarda yodgolikning asl nusxasi izlarini ko’rsatishi mumkin, buni faqat tajribali tadqiqotchi baxolay oladi.

Qadimgi inshootlarni rekonstruksiya qilishda, buzish va yangi materiallar bilan almashtirish, ayrim xollarda, tuzatib bo’lmaydigan yagona dalillarni yo’qolishiga olib kelishi mumkin. Bu mulohazalar amalda hamma ishlarga ta’luqlidir; binoni yopish uchun ishlatiladigan materiallar va uni salovatini shuxratini ko’rsatadigan qismlarni, tomni remont qilishda yo’qolishi; g’isht va tosh qoplamalarda saqlanishi kerak bo’lgan bo’laklarni yo’qolishi; pardozlash ishlarida aniqlanishi mumkin bo’lgan qadimiy naqshlar, tushirib yo’qotilgan buyumlar va boshqalar.

Konservatsiyaning ikkinchi sharti, odatdagi remont shilaridan farqi, yodgorlik, u yoki boshqa qanday darajada buzilgan bo’lsa ham uni asl materialini saqlab qolish. Bu talab shunday qo’yilishi kerakki, vaqt o’tishi bilan yodgorlik

XULOSA

Bizning kungacha etib kelgan, qimmatli, muhim tarixiy yodgorliklarni har qanday qadr qimmati bilan saqlashimiz kerak. Odatdagi (galdagi) remont ishlarini olib borishda iloji boricha konstruksiya va tashqi qiyofasiga kam darajada tegishga harakat qilish kerak. Xatto juda kichik remontni ham, yodgorliklarni yaxshi biladigan mutaxassislarga topshirish tavsiya etiladi. Alohida sharoitlarda ahamiyatli (qimmatli) jamoatchilik va madaniy-ommaviy inshoot (monastirlar ham kiradi)lar remonti uchun konservatsiya bo’yicha mutaxassislar chiqarilishlari mumkin, qaysiki ular ishni ketishini kuzatib boradilar, lekin bu ishlar muxsus chora ko’rish va yuqori malakali ustalarni jalb qilinishi galdagi remont ishlarini bajarishda iqtisodiy tejash xato bo’lur. Mayda remon favqulodda chora hisoblanmaydi, lekin restovrsiya ishlaridek, puxta sinchiklab ishlashni talab qiladi. Muntazam almashtirilib turiladigan yoki vaqti-vaqti bilash ishdan chiqadigan elementlar ko’p mablag’ sarflanadigan, «kapital» remontni talab qiladi. Gap asosan quyidagi elementlar haqida: a)poydevor; b)ichki va tashqi fasadlar; v)tom yopish; g)yopma va ichki jixozlar (eshiklar, qoplamalar, kamini, zinapoyalar, santexnika, suv ta’minoti, yoritish va boshqalar.)

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   BINO VA INSHOOTLAR RESTAVRATSIYASI - Samig’ov N.A., To’laganov A.A., Komilov X.X. Toshkent-2002
   
2. 
   www,ziyonet.uz
   
3. 
   www.taqi.uz
   
4. 
   www.google.uz