Tarixiy qayta qurish

Xalqaro hamkorlik [ tahrir | kodni tahrirlash ]
XALQARO HAMKORLIK
Respublikamiz mustaqillikka erishgach, uning faoliyatida keng ko’lamli xalqaro aloqalar va ular asosida amalga oshirilayotgan qo’shma loyihalar va ekspeditsiyalar alohida o’rin egalladi.
Hozirgi kunda institut olimlari Fransiya, Italiya, Rossiya (Novosibirsk, Sankt-Peterburg), Yaponiya, AQSH, Xitoydan kelgan mutaxassislar bilan quyidagi qoʻshma loyihalar boʻyicha arxeologik tadqiqotlar olib bormoqda:
“Antik va oʻrta asrlarda Markaziy Osiyo sivilizatsiyasi” – Fransiya Milliy ilmiy tadqiqot markazi (CNRS) bilan hamkorlikda. Ish 1989 yilda boshlangan, ekspeditsiya faoliyati ikkita ob’ektda jamlangan – Afrasiyob (Samarqand So’g’d viloyati markazi) va Ko’ktepa aholi punktlari (eng qadimiy shahar markazlaridan biri, qadimgi manbalarning taxminiy Bassileyasi). Loyiha rahbarlari – M.X. Isamiddinov, M.A. Reutova, F. Grene, K. Rapen.
Afrasiyobda birgalikda olib borilgan ishlar natijasida ancha aniq stratigrafiya olindi, qadimgi So’g’d davri qatlamlari aniqlandi. Olingan materiallar Samarqandning 2750 yillik yoshida hal qiluvchi rol o’ynadi. Afrasiyob manzilgohiga ekspeditsiya tomonidan topilgan noyob topilmalardan biri saroy majmuasi ayvonidan topilgan Qoraxoniylar davriga oid rasmlardir. Ilk oʻrta asrlar (V-VIII asrlar) davriga oid devor rasmlari islom davri rasmlariga qaraganda ancha yaxshi maʼlum boʻlib, ularning topilmalari Oʻrta Osiyoda kam uchraydi.
Ko‘ktepa o‘rnida olib borilgan ishlar natijasida shahar 8—7-asrlarda qadimgi so‘g‘dlar tomonidan qurilganligi aniqlandi. Miloddan avvalgi ikki qismdan: hukmdor saroyi va shaharistondan iborat boʻlgan, shaharning shimoli-gʻarbiy qismida otashparastlar ibodatxonasi boʻlgan. Shahar ikki halqa devor bilan o’ralgan va III asrgacha mavjud bo’lgan. Miloddan avvalgi.
Keyingi yillarda Oʻzbekiston-Fransiya qoʻshma arxeologik ekspeditsiya faoliyati asosan toʻplangan materiallarni qayta ishlash, muzeylashtirish va nashrga tayyorlashga qaratildi.
“Qadimgi Baqtriyani shaharsozlik va mustahkamlash” – Fransiya Milliy ilmiy tadqiqot markazi (CNRS) bilan hamkorlikda. Ekspeditsiya ishi 1991 yildan beri olib borilib, eramizdan avvalgi 1-ming yillik oʻrtalarida paydo boʻlgan Eski Termiz (Surxondaryo viloyati) aholi punkti hududida toʻplangan. Loyiha rahbarlari – T. Annaev, P. Leriche.
Oʻzbek-fransuz qoʻshma ekspeditsiyasi tomonidan Koʻhna Termiz manzilgohi boʻyicha olib borilgan arxeologik tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, turar-joyning qadimiy oʻzagi qalʼaning sharqiy yarmida, uning atrofida miloddan avvalgi 1-ming yillik oʻrtalarida joylashgan. va shahar tug’ildi. Yunon-Baqtriya davrida (miloddan avvalgi 3—2-asrlar) Termiz allaqachon qalʼaning butun hududini va unga tutash hududni shimoli-gʻarbdan, shu jumladan, ehtimol, hududini ham egallagan yirik shahar markazi sifatida shakllangan edi. Chingiztepa. Bu davrda Termiz Yunoniston-Baqtriya davlatining shimoliy chegaralaridagi asosiy forposti edi.
Keyingi yillarda Oʻzbekiston-Fransiya qoʻshma arxeologik ekspeditsiya faoliyati asosan toʻplangan materiallarni qayta ishlash, muzeylashtirish va nashrga tayyorlashga qaratildi.
“O‘zbekistonning markaziy, janubiy va shimoli-g‘arbiy qismlari tosh davri arxeologiyasi” – Fransiya Milliy ilmiy tadqiqot markazi (CNRS) bilan hamkorlikda. Ish 2008 yilda boshlangan, xalqaro ekspeditsiya faoliyati Qizilqumning shimoli-sharqiy qismida (Buxoro viloyati) joylashgan Ayakagitma uchastkasida jamlangan. Loyiha rahbarlari – M.Xujanazarov, F.Brunet.
Tadqiqotlar natijasida Qizilqum hududida birinchi marta buqa-tur, tuya va echkilarni xonakilashtirish aniqlandi, geomorfologik vaziyat miloddan avvalgi 7-5 ming yilliklarga to’g’ri keladi. AD Ba’zi o’simlik turlari neolitning tarixiy davrigacha aniqlangan. Neolit ​​davri tosh qurollarining izologiyasi birinchi marta oʻrganildi. Saytning qadimiy topografik xaritasi tuzilgan. Aqchadaryo deltasidagi neolit ​​qabilalarining madaniy taraqqiyoti va xo‘jaligining asosiy bosqichlari aniqlandi, madaniy aloqalar doirasi belgilandi, umumiy ma’noda neolit ​​davri aholisi yashagan ekologik vaziyat qayta tiklandi.
“Tarixdan oldingi davrda shaharsozlik va dafn marosimlarining rivojlanishi” – Frantsiya Milliy ilmiy tadqiqot markazi (CNRS) bilan hamkorlikda. Ish 2008 yilda boshlangan va Oʻzbekiston janubidagi bronza va ilk temir davrining yirik yodgorligi boʻlgan Jarqutanda jamlangan. Loyiha rahbarlari – S. Mustafoqulov, X. Bendezu.
Tadqiqotning asosiy maqsadi antropologik materiallar olish va ularni yangi antropologik usullardan foydalangan holda tadqiq qilish maqsadida Jarqutan posyolkasi qal’asi va 3-Jarqutan qabristonidagi madaniy qatlamlarning stratigrafiyasini o‘rganishdan iborat.