Tariyx fakulteti

Islam Abdug’aniyevich Karimov.
Islam Karimov – mámleket hám siyasat árbabi, Ózbekistan Respublikasiniń birinshi Prezidenti. Ol 1938-jilda Samarqantta tuwilǵan. Orta Aziya Politexnika instituti hám Tashkent Xalq xojaliǵi institutlarin tamamlaǵan. 1960-jildan «Tashselmash» zavotinda dáslep master járdemshisi, soń master, texnolog bolip islegen. 1961-jildan V.P.Chkalov atindaǵi Tashkent aviyaciya islep shiǵariw birlespesinde injener, jetekshi injener-konstruktorliq qildi. 1966-jildan Ózbekistan mámleket Plan komitetinde pán hám jańa texnikani jariya etiw bóliminiń bas qánigesi, soń Respublika mámleket Plan komiteti basliǵiniń birinshi orinbasari lawazimlarinda isledi. 1983-jildan Ózbekistan finans wáziri, 1986-jildan Ózbekistan Ministrler Soveti basliǵiniń orinbasari, Respublika mámleket Plan komitetiniń basliǵi waziypasin atqardi. 1986-jil dekabrden Qashqadárya walayati partiya komitetiniń birinshi xatkeri, 1989-jil iyunnan Ózbekistan KP orayliq komiteti birinshi xatkeri, 1990-jil, 24-marttaǵi Ózbekistan Respublikasi Oliy Kengashi sessiyasinda Ózbekistan Respublikasi Prezidenti etib saylandi. Islam Karimov 1991-jil, 29-dekabrde ótkerilgen saylawlar juwmaǵinda Ózbekistan Respublikasi prezidenti etip saylandi. Ózbekistan Respublikasi Konstitutsiyasiniń 89-statiyasinda ol bir waqitta Ózbekistan Respublikasi Ministirler Keńesi basliǵi bolipta tabiladi. I.A.Karimov 1991-jil 31-avgustte Tashkentte Ózbekistan Respublikasiniń gárezsizligin jariyaladi. Ózbekistanniń gárezsizlik jillarindaǵi sociyalliq-siyasiy, ekonomikaliq, mádeniy, mánáwiy hám xalq araliq maydanda erisken jetiskenlikleri hám jeńisleri Islam Ka­rimov ati menen baylanisli.
1995-jil, 26-martta referendum menen Islam Karimovtiń Prezidentlik wákilligi 1997-jildan 2000-jilga shekem uzaytirildi. I.A.Karimov «Ózbekistan: milliy gárezsizlik, ekonomika, siyasat,ideologiya», «Bizden azat hám abat watan qalsin», «watan sájdegax kibi muqaddesdur», «Bunyadkarliq jolinan», «turaqliliq hám reformalar», «Ózbekistan XXI ásir bosaǵasinda» «joqari ruwqiyliq-jeńilmes kush» kibi kóplegen shiǵarmalar avtori. Islam Karimov Ózbekistan Pánler akademiyasiniń akademigi, «Ózbekistan Qaharmani», «Mustaqillik», «Amir Temur» ordenlerin alǵan .
Ózbekistan Respublikasiniń birinshi Prezidenti Islam Abduǵanieyvich Karimov Oliy Kengashda Ózbekistan xalqlarina sadiqliq penen xizmet qiliwǵa , puqaralar huqiq hám erkinliklerine kepillik beriwge, Ózbekistan Konstitutsiyasina ámel etiwge waziypalarin hújdani menen orinlawǵa ant etti.
1990-jil, 21-iyulda Ózbekistan Oliy Kengashiniń 2-majilisi mámlekettiń keleshegi ushin júda ahimiyetli hújjet -
Gárezsizlik Deklaratsiyasin qabil qildi. Bul tariyxiy hújjette: «Ózbekistan búgin óz aymaǵina iye hám onda jalǵiz húkimdar emesligin tán alip, sirtqi baylanislarda gárezsizlik huqiqlarinan ayirilǵan kózde tuta,respublika xalqiniń túpkilikli mápleri, oniń erkin sáwlelendirip ,hákimiyat deregi xaliq ekenligin kózde tuta, xalq taǵdiri hám múlkine iyelik huqiqi tek oniń ózine ǵana berilgenligin kózde tutip rawajlaniw jolin tańlaw tek xalqtiń iqtiyarinda ekenligin kózde tuta, xalqaraliq huqiq normalari, umuminsaniy qádiriyatlar hám demokratiyaliq principlerine tiykarlanip,respublika Oliy Kengashi Ózbekistandi suveren mámleket dep jariyalaydi.
Ózbekistan suveren mámleketi:

• 
  óz aymaǵiniń bárshe quram bólimleri-jer,suw,hawa,jer ústi, jer asti bayliqlarina hám olardan alinatuǵin bárshe ónimler iyesi esaplanadi;
  
• 
  óz aymaǵiniń bárshe quram bóleklerinde –jer asti hám jer ústinde, suwda, hawada pútkil húkimran bolǵan:
  
• 
  siyasiy hám ekonomikaliq dúzimlerdiń quram hám dúzilisin xaliq mápleri hám mútájliklerinen kelip shiǵip ózi belgileydi;
  
• 
  suveren huqiqlarin ámelge asiriw ushin zárúr bolǵan bárshe nizam hám pármanlardi ózi islep shiǵadi hám bulardiń orinlaniwin ózi qadaǵalaydi;
  
• 
  bárshe sirtqi baylanislardi ózi ornatadi;
  
• 
  puxaraliq máselelerine baylanisli nizamlardi ózi aniqlaydi;
  
• 
  xaliq quramindaǵI milletler hám elatlar menen múnasibette olardiń teń huqiqliǵin hám óz táǵdirin ózi belgilewi princpine ámel etedi.
  

Álbette, Ózbekistanda Prezidentlik basqariwdiń járiyalaniwi, kóp waqit ótpey aq ǵarezsizlik deklaraciyasiniń járiyalaniwi respublika turmisinda áhmiyetli tariyxiy waqiyalar edi, ámelde bul bizdegi mánawiy ǵárezsizlikti bildiredi. Ózbekistanda bolip atirǵan bunday waqiyalarǵa M.S.Gorbachyov basshiliǵinda Oray álbette, biypariq qaramasliǵi aniq edi. Moskva Ózbekistandaǵi bunday «ózbasimshaliq»lardan tashwishte edi hám oni tezlik penen jilawlap qoyiw sharasin izledi. Jaǵday sol dárejede keskin kóriniske keldi, M.S.Garbashyov Ózbekistan Prezidenti Islam Karimov tan qutiliwi ushin zulim ótkeriwdiń bárshe ilajlarin isledi.
Orayliq hákimiyat Ózbekistandaǵi socialliq-siyasiy jaǵdaydi turaqlastiriwǵa háreket etti. Bul aymaqta da Ázerbayjan hám Ármeniya, Gruziya hám Avqaziya, Maldoviya hám Pridnestrovyedaǵi qanli jaǵdaylardi keltirip shiǵarmaqshi boldi. Qirǵizistanniń Osh, Ózgen hám Jalalabad aymaqlarindaǵi milletler araliq qanli kelispewshilikler bul pikirdi ashiq aydin tastiyqladi. Tek, Ózbekistan basshilariniń birinshi gezekte president Islam Karimovtiń siyasiy erligi, gúreskenligi, óte isbilermenligi, ózbek xalqiniń danaliǵi, shidamliliǵi bul qanli waqiyalardiń mámleketler araliq keskinliktiń júz beriwine jol qoymadi, koloniyashilardiń qara hám jerkenishli isleri ámelge aspadi.
Ózbеkistan húkimeti Ǵarezsizlik Deklaraciyasinda 1990-jilda tezlik penen respublika máplerinen kelip shiqqan halda bir Qatar is-ilajlar kompleksin islep shiqti. «ÓzbеkistanSSRdegi atqariwshi hám párman beriwshi hákimiyat dúzimin jetilistiriw hám ÓzbekistanSSR Konistetuciyasi (Tiykarǵı nizami)na ózgerisler hám qosimshalar kiritiw tuwrisinda» (noyabr)ǵI nizam, «Jer tuwrisinda»ǵi (iyul) nizam, Ózbеkistan Prеzidеntiniń rеspublika puxaralarina tártipte turaq-jay quriw hám jeke tamarqa jerge iyelik qiliw tuwrisindaǵi, xaliq punktlerin gazlestiriw tuwrisindaǵi pármanlari, Ministrler Kabinetiniń paxta shiyki zati, basqa túrdegi diyxanshiliq hám sharwashiliq ónimleriniń xariyd baxalarin kóplep asiriw tuwrisindaǵi, sonday aq awil xojaliǵindaǵi miynetke tólenetuǵin is haqisin 35asiriw tuwrisindaǵi qararlari hám basqalar áne usilar qatarina kiredi
SSSRdiń pútkilley idiraw qáwpi kózge aniq taslandi, Bunda Litva, Latviya, Estoniyadan soń Gruziya hám Azerbayjan xalqi óz mámleketlik ǵarezsizligin járiyalaǵan edi. Usinday bir awir jaǵdayda oray SSSRdi saqlap qaliw niyetinde hiylekerlik penen túrli hiylelerdi oylap tapti. Áne usinday duzaqlardan biri 1991-jil aprelinde Moskvaǵa jaqin Novo-Ogoryava degen jerde SSSR Prezidenti hám 9 awqamlas jumhuriyatlar basshilari imzalaǵan pitim edi. Bul pitim “mámlekettegi jaǵdaydi turaqlastiriw hám krezisti jeńiwge tán keshiktirip bolmaytuǵin ilajlaar tuwrisinda qospa bayanat” dep ataladi. Bul bayanat «9+1» (toǵiz respublika hám oray) degen at aldi. Biraq bul bayanat ta bejerilmedi hám quri qaǵazda qalip ketti. Mine usinday shárayatta KPSS Orayliq Komitetinde hám Sovetler húkimetiniń bir topar basshilari 1991-jil 19-21-avgustta Moskvada mámleket awdarispaǵin tayarladi. Olardiń tiykarǵı maqseti mámlekette áskeriy diktatura ornatiw hám SSSrdi saqlap qaliwdan ibarat edi. Nátiyjede bolsa keri juwmaqqa alip keldi. Tarixqa GKCHP ati menen kirgen mámleket awdarispaǵi waqiyasi dunyadaǵi sońǵi koloniyashi imperiya-SSSR diń pútkilley idirawin tezlestirgen tiykarǵı faktor sipatinda xizmet qildi. Solay etip 74 jil ómir kórgen qizil koloniyashi imperiya erk hám milliy azatliq gúresleri tásiri astinda idiradi