«tasdiqlayman» Navoiy davlat pedagogika instituti rektori B. B. Sobirov 2022-yil “ ”

Elektron tijorat (e-tijorat, ingl. "e-commerce") — internet orqali savdo-sotiq amaliyotlarini tashkil etish.
Elektron tijoratga jahon miqiyosida hozirgi eng katta internet auksioni va doʻkoni eBay misol boʻladi.
O'zbekiston kesimida esa Elektron tijorat maydoni Vibo Marketplace misol bo'ladi.
Elektron tijorat atamasining oʻzi deyarli 1950—1960-yillarda kompyuter paydo boʻlganidan keyin darhol paydo boʻldi. Dastlabki dasturlardan biri bu transport chiptalariga buyurtma berish, shuningdek reyslarni tayyorlash uchun turli xizmatlar oʻrtasida maʼlumot almashishdan iborat boʻlgan. U 1961-yil Massachusets texnologiyalar institutidan Leonard Kleinrok maʼlumotlarni uzatish uchun paketlarni kommutatsiya qilish nazariyasini ishlab chiqdi.
Bugungi kunda elektron tijoratisiz yashash g'oyasi ko'pchilik uchun imkonsiz, murakkab va noqulay bo'lib tuyulmoqda. Faqat bir necha o'n yillar oldin elektron tijorat g'oyasi u hatto paydo bo'lgan edi.
El elektron tijorat 40 yil oldin boshlangan Va bugungi kungacha u har yili yangi texnologiyalar, innovatsiyalar va minglab korxonalar onlayn bozorga kirib borishda o'sishda davom etmoqda.
Maykl Aldrich, ingliz ixtirochisi, ixtirochisi va tadbirkori, onlayn xaridlarning o'tmishdoshini rivojlantirgan. Ushbu g'oya 1979 yilda rafiqasi va ularning labradorlari bilan yurish paytida Aldrich o'zining haftalik oziq-ovqat xaridlari ekspeditsiyasidan shikoyat qilganda paydo bo'ldi. Ushbu suhbat g'oyani uyg'otdi, ya'ni televizorni supermarketga ulab, ularga ovqat etkazib berish. Munozaradan so'ng darhol Aldrich o'z g'oyasini rejalashtirdi va amalga oshirdi.

minitel

1982 yilda Frantsiya "Minitel" deb nomlangan Internet kashfiyotchisini ishga tushirdi. Onlayn xizmatda telefon liniyalari orqali ulangan Videotex terminal apparati ishlatilgan.
1999 yilga kelib 9 milliondan ortiq Minitel terminallari tarqatildi va ushbu o'zaro bog'liq mashinalar tarmog'idagi taxminan 25 million foydalanuvchini birlashtirdi.
Onlayn elektron tijorat do'konlari
2000-yillarning o'rtalari va 1995-yillari o'rtasida Internetdan tijorat maqsadlarida foydalanishda muhim yutuqlarga erishildi. Amazon kompaniyasidan dunyodagi eng yirik onlayn chakana savdo do'koni, XNUMX yilda onlayn kitob do'koni sifatida ishga tushirildi.
Amazon, onlayn-do'kon bo'lib, xaridor uchun eksponent ravishda ko'proq mahsulotlarni taklif qila oldi. Yana bir ajoyib muvaffaqiyat hikoyasi - 1995 yilda paydo bo'lgan eBay onlayn-kim oshdi savdosi sayti. Zappos va Victora Secret singari boshqa chakana sotuvchilar ham onlayn xarid qilish saytlari bilan ergashdilar.
Ko'proq odamlar onlayn ravishda biznes qilishni boshlaganlarida, xavfsiz aloqa va tranzaktsiyalarga ehtiyoj paydo bo'ldi. 2004 yilda, To'lov kartalari sanoat xavfsizligi standartlari bo'yicha kengash (PCI) kompaniyalarning turli xil xavfsizlik talablariga rioya qilishlarini ta'minlash. Bir narsadan tashvishlanmasliklari kerak edi - va mening fikrimcha, bu vikining eng yaxshi fazilatlaridan biri - bu birgalikdagi ish uchun vosita - ba'zi bir hissa qo'shganlar ozgina kuch sarflash evaziga yuqori baho bilan ketishlari mumkin edi. , boshqalarning majburiyatini bekor qilish. Men ularga viki menga va ularning har bir foydalanuvchining loyihadagi ishtirokini kuzatishga qanday imkon berganligini ko'rsatdim. Oxir-oqibat, bir necha qisqacha, chekka xatboshilariga ega bo'lgan talaba topshiriq uchun C-belgisini oldi, juda ko'p miqdordagi ajoyib materialni taqdim etgan ikki talaba A + bahosini oldi. Boshqa baholar B dan A gacha bo'lgan.Entsiklopediya site:uz.wikisvo.ru
Medialar ma’lum bir hissiy tajribani shakllantirish va rivojlantirish uchun qulay maydoncha vazifasini o’taydi. Ularni ongli ravishda, masalan, ma’lum bir hissiy (ya’ni uning asl mohiyatiga mos) holatga kirish uchun ham qo’llash mumkin. Buning uchun yosh jurnalist media yuzaga keltiradigan hissiy samaralarni anglashni va tasniflashni o’rganishi zarur. Agar boshlovchi jurnalist mediakontentni adekvat tarzda qabul qilishga tayyor bo’lsa, medianing unga hissiy ta’siri ijobiy bo’lishi shubhasiz. Agar u media yuzaga keltiradigan hissiyotlar tabiatini tushunishga ruhiy, aqliy va jismoniy jihatdan tayyor bo’lmasa, u shaxsiy mediakontenti vositasida o’z retsipiyentlarini ma’lum bir xavfga qo’yishi yoki ularning ongini manipulyatsiya qilishi (boshqarishi) mumkin. Jurnalist surishtiruvlari, dolzarb mavzulardagi reportajlar, kun qahramonlari (xoh ijobiy, xoh salbiy bo’lsin) bilan intervyular muallifga auditoriyada dahldorlik, qiziquvchanlik va hamdardlik hislarini yuzaga keltirish imkonini beradi. Muallif auditoriyaning umumlashgan nuqtai nazarini bayon etganda ana shu hamdardlik va dahldorlik hislari yanada kuchayadi.

Quyidagi vizualizatsiyada manipulyatsiya tushunchasi ostida yashiringan maqsadlarni anglab olish mumkin.
Chindan ham manipulyatsiya orqali auditoriyani o’z manfaatlari doirasida axborotlarga ishontirish orqali ularning ong ostiga ta’sir qilish, soxta reallik yaratish bilan media iste’molchilarning diqqatini chalg’itish, kishilarning hissiyotlariga ta’sir qilish mumkin.
Manipulyatsiya usullari bugungi media olamda shunchalar ko’payib bormoqdaki, ularning ta’sir darajasi ham bir-biridan qolishmaydi. Quyida hozirgi kunda eng ko’p qo’llaniladigan manipulyatsiya usullari va ularga qisqacha ta’riflar keltirilgan.
1. Kiberhujum (cyberbulling) - raqamli texnologiyalardan foydalangan holda zo’ravonlikni amalga oshirish usuli. Bu ijtimoiy tarmoqlarda, xabar almashish platformalarida, o’yin platformalarida va mobil telefonlarda bo’lishi mumkin. Bu nishonga olinganlarni qo’rqitish, g’azablantirish yoki sharmanda qilishga qaratilgan takroriy xattiharakatlardir. Masalan:

• 
  ijtimoiy tarmoqlarda kimningdir sharmandali fotosuratlari yoki videolari haqida yolg’on tarqatish yoki joylashtirish;
  
• 
  xabar almashish platformalari orqali xafa, haqoratli yoki tahdidli xabarlar, tasvirlar yoki videolarni yuborish”
  
• 
  kimgadir taqlid qilish va ularning nomidan yoki soxta akkauntlar orqali boshqalarga yomon xabarlar yuborish.¹
  

2.