Tashkilotlar va ularni boshqarish Mavzu 3 Marketing va menejment Maxamadaliyeva E`zoza Rustamxodjayevna Dars rejasi

0 ‘zbekiston Respublikasi yaipi ichki mahsulotining mulkchilik shakllari bo‘yicha tarkibiy o‘zgarishi* (foizda)

Foydaga munosabat bo‘yicha korxonalar tijorat va notijoratlarga bo‘linadi. Birinchilar o‘z faoliyatlarining asosiy maqsadi sifatida foyda olishni mo‘ljallaydilar, ikkinchilari foyda olish yoki olingan foydani ishtirokchilar o‘rtasida taqsimlashga harakat qilmaydilar, ammo tadbirkorlik faoliyatini, agar ularni tashkil etish maqsadlariga erishishiga xizmat qilsa va ushbu maqsadga mos kelsa, amalga oshirishlari mumkin.

Faoliyat turlari

Faoliyat turi mahsulotlar (tovar va xizm atlar)ning bir turdagi majmuasi olinishiga olib keluvchi jarayon sifatida belgilanadi.

• asosiy faoliyat — qo‘shim cha qiym atni tashkil etishda katta ulush qo‘shuvchi faoliyatdir. Amalda mahsulotning alohida turlari bo‘yicha bunday m a’lum otlar olishn ing iloji yo‘q.
• ko‘makchi faoliyat — unga faoliyatning boshqa soha mahsulotlari ishlab chiqaradigan ayrim turlari kiritiladi. Ko‘makchi faoliyat iqtisodiy faoliyat turlari umum davlat klassifikatorining tegishli guruhlarida hisobga olinadi,
• yordamchi faoliyat — obyekt faoliyatining asosiy turlarini qo‘llab-quvvatlash uchun amalga oshiriladigan faoliyatdir. U aso- siy va ikkilamchidan ajratilmaydi u asosiy ishlab chiqarishga xizmat ko‘rsatuvchi faoliyat.

Tashkilotlarni xodimlar soni bo‘yicha guruhlarga bolish

yakka tartibdagi tadbirkorlik — yuridik shaxs tashkil etmagan holda jismoniy shaxs tomonidan tadbirkorlik faoliyatining amal- ga oshirilishi. Yakka tartibdagi tadbirkorlik yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan xodimlar yollash huquqisiz, mulk huquqi asosida o‘ziga tegishli bo‘lgan mol-mulk negizida, shuningdek, mol-mulkka egalik qilish va undan foydalanishda yo‘l qo‘yadigan o‘zga ashyoviy huquq tufayli o‘ziga tegishli bo‘lgan mol-mulk huquqi negizida mustaqil ravishda amalga oshiriladi;

• yakka tartibdagi tadbirkorlik — yuridik shaxs tashkil etmagan holda jismoniy shaxs tomonidan tadbirkorlik faoliyatining amal- ga oshirilishi. Yakka tartibdagi tadbirkorlik yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan xodimlar yollash huquqisiz, mulk huquqi asosida o‘ziga tegishli bo‘lgan mol-mulk negizida, shuningdek, mol-mulkka egalik qilish va undan foydalanishda yo‘l qo‘yadigan o‘zga ashyoviy huquq tufayli o‘ziga tegishli bo‘lgan mol-mulk huquqi negizida mustaqil ravishda amalga oshiriladi;
• kichik korxonalar — mustaqil xo‘jalik faoliyatini olib boruvchi o‘z balansiga ega bo‘lgan, soliqlar va boshqa to‘lovlarni to‘lagandan so‘ng foydasini o‘zi taqsimlaydigan korxona;
• mikrofirma — kichik biznes korxonasining bir turi. Mamlakatimizda sanoat ishlab chiqarishning tarmoqlarida 20 kishigacha, xizmat ko‘rsatish sohasida 10 kishigacha, savdo va umumiy ovqatlanish sohasida 5 kishigacha ishlovchi korxonalar mikrofirma hisoblanadi.