Ташкилотларнинг фаолияти режа: Ақш ва Буюк британияда миллий профессионал бухгалтерлар ва аудит ташкилотлари фаолияти

Директива №
Директиванинг мазмуни
1	Компаниянинг асосий маълумотларини рўйхатдан ўтказиш ва нашр этишнинг асосий қоидалари
2	Масъулияти чекланган жамиятларни ташкил этиш, уларнинг капиталини сақлаш ва фаолият юритиш тартиби
3	Европа Иттифоқига аъзо давлат ичидаги компанияларни бирлаштириш тартиби
4	Баҳолаш усулларига қўйиладиган асосий талаблар, эълон қилинган ҳисоботларни тузиш ва нашр этиш тартиби
5	Йиллик аудитнинг асосий йўналишлари, мустақил аудиторлар билан таъминлаш, аудиторларга ҳақ тўлаш
6	Очиқ турдаги акциядорлик жамиятлари учун таҳлилий маълумотларнинг таркиби
7	Корпорацияларда бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботининг хусусиятлари, консолидацияланган ҳисобот
8	Аудиторларни тайёрлаш ва уларнинг касбий малакаси. Аудитнинг ахлоқий меъерлари
9	Компаниялар гуруҳларини шакллантиришнинг асосий масалалари. Озчиликларни ҳимоя қилиш чоралари
10	Компанияларнинг халқаро бирлашиши
11	Компанияларнинг хорижий филиаллари тўғрисидаги маълумотларни ошкор қилиш

Шундай қилиб, Европа Иттифоқи Директивалари Франциянинг бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботига таъсир қилади, чунки улар ҳисоботнинг таркиби ва кўрсаткичларни шакллантириш тартибини, шунинг учун бухгалтерия ҳисоби объектларини, уларни ҳисобга олиш методологиясини ва уларни молиявий ҳисоботда тақдим этиш тартибини белгилайди. баёнотлар. Бундан ташқари, Директивлар мулк ва мажбуриятларнинг турларини баҳолаш усулларини ва шунинг учун уларни ҳисобга олиш усулларини белгилайди. Директивлар компанияларнинг бирлашишини ҳисобга олиш усулларини, бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботида таҳлилий маълумотларни тақдим этишни, француз компанияларининг хорижий фаолиятини ҳисобга олиш тартибини белгилайди. Бундан ташқари, Европа Иттифоқи директивалари кириш-чиқиш усулидан фойдаланган ҳолда молиявий натижаларни ҳисобга олиш имкониятларини тақдим этади ва ташкилотларнинг ўзлари энг мос вариантни танлайдилар ва уни бухгалтерия сиёсатида белгилайдилар.
Бухгалтерия ҳисобини тартибга солиш ва белгиланган тузатишлар асосида солиқ солинадиган базани тегишли шаклларда ҳисоблашнинг қатъий тартиби бухгалтерия ҳисоби қоидаларини амалга ошириш бухгалтерия ҳисобида асосий эканлигини англатмайди [2, с. 69].
Францияда бухгалтерия ҳисобини қонунчилик билан тартибга солиш тизимининг ўзи шундан иборатки, бухгалтерия ҳисоби тизимидаги айрим ҳуқуқбузарликлар учун жарималар ундирилмайди, гарчи бухгалтерия ҳисоби методологиясидаги бузилишлар учун жарималар назарда тутилган ва ундирилиши мумкин. Бухгалтерия ҳисоби соҳасидаги айрим ҳуқуқий характердаги ҳуқуқбузарликлар учун қонун ҳужжатларида ҳуқуқни муҳофаза қилиш, молия ёки солиқ органлари томонидан уларнинг бажарилишини назорат қилиш усуллари белгиланмаган. Бухгалтерия тизимида қайд этилган баъзи бизнес ҳолатлари учун белгиланган қоидаларга сўзсиз умумий эътиборсизлик мавжуд. Бироқ, шунга қарамай, солиқ солинадиган базани ҳисоблашнинг этарлича самарали усулларидан фойдаланиш, бир томондан, мамлакатнинг тўлиқ бюджетини шакллантиришга имкон беради, иккинчи томондан, солиқ органларига: самарали ишлаш ва уни тўлдириш.
Францияда бухгалтерия ҳисоби Миллий Бухгалтерия Кенгаши томонидан ишлаб чиқилган стандартлар асосида ташкил этилган. Миллий кенгаш давлат органи бўлиб, бошқа нарсалар қатори савдо ва солиқ қонунчилиги нормаларига асосланиб, бухгалтерия ҳисобини методик таʼминлашни ташкил этади. Молиявий бухгалтерия ҳисоби маълумотларини умумлаштиришда миллий хусусиятлар индивидуал молиявий ҳисоботларда, хусусан, кўрсаткичлар балансда кўрсатилган кетма-кетликда намоён бўлади. Бухгалтерия балансининг активларида биринчи навбатда асосий капитал ва инвестициялар моддалари, пассивларда эса узоқ муддатли молиявий қўйилмалар (улуш капитали, заҳиралар, облигациялар) манбалари кўрсатилади. Кейин қолган моддалар: активда - ликвидликнинг ўсиш тартибида (товар-моддий бойликлар, қарздорлар, қимматли қоғозлар, пул маблағлари) ва пассивларда - барча қисқа муддатли мажбуриятлар.
Кўпинча айланма маблағлар икки гуруҳга бўлинади. Биринчи гуруҳ "Қимматли қоғозлар" деб номланади ва нақд пул ва банклардаги маблағларни ўз ичига олади, иккинчи гуруҳ эса "Сотиш керак бўлган қийматлар" деб аталади. Бунга хом ашё, материаллар, тугалланмаган ишлаб чиқариш, тайёр маҳсулотлар, дебиторлик қарзлари ва қимматли қоғозлар киради. Баъзи компанияларнинг балансида амалга оширилиши керак бўлган қийматларни яна иккита гуруҳга бўлиш мумкин: фойдаланилаётган қийматлар (материаллар, хом ашё, тайёр маҳсулотлар, тугалланмаган ишлаб чиқариш) ва бир йилда реализация қилинган қийматлар. қисқа муддат (қарздорлар, қимматли қоғозлар).
Француз компанияларининг консолидацияланган ҳисоботлари амалда миллий стандартлар методологиясига мувофиқ тузилмаган. У халқаро стандартлар (МҲХС) асосида ёки маълум бир молия бозорига тақдим этиладиган молиявий ҳисоботларга хос бўлган усулларга мувофиқ шакллантирилади.
Франция учун бухгалтерия ҳисоби режаси 1979 йилда ишлаб чиқилган ва 1982 йилда Франция Миллий Бухгалтерия Кенгаши томонидан қабул қилинган. Кейинги икки йил давомида у амалиётга жорий этилди.
Рlan Comtable General — PCG деб аталадиган Ҳисоблар режаси Европа Иттифоқининг (ЕИ) масъулияти чекланган жамиятларнинг йиллик ҳисоботлари бўйича тўртинчи Директиваси талабларини ҳисобга олади. У 1978 йил июл ойида маъсулияти чекланган жамиятларнинг ҳисобот йилидаги фаолияти натижалари, мулкий ва молиявий аҳволи тўғрисида ишончли ва объектив маълумотларни тақдим этиш мақсадида қабул қилинган.
Ушбу ҳужжат баланс ва даромадлар тўғрисидаги ҳисоботнинг ҳар бир моддаси бўйича маълумотларни шакллантириш талабларини белгилайди. Бундан ташқари, кўрсатма талаблари нафақат масъулияти чекланган (қисман) масъулияти чекланган жамиятларга, балки акциядорлик жамиятлари, коммандит ширкатлари ва бошқаларга ҳам тегишлидир. Франция ҳисоблар жадвали. Гап шундаки, бухгалтерия ҳисоби режасида нафақат счётлар номенклатураси ва ундан амалиётда фойдаланиш бўйича йўриқномалар, ҳамда ҳар бир счёт бўйича эслатмалар, балки молиявий ҳисоботларнинг унификацияланган шакллари, уларни тузиш бўйича кўрсатма берувчи тавсиялар ҳам мавжуд.
Бундан ташқари, ишлаб чиқилган бухгалтерия тамойиллари миллий ҳисоблар режасининг асосини ташкил қилади. Улардан энг муҳимлари қуйидагилардир:
1. даромадлар ва харажатлар, уларнинг тушумлари ёки қарзларнинг қайтарилишидан қатъи назар, улар тегишли бўлган ҳисобот даврида солиштирилиши керак бўлган ҳисоб-китоб принципи;
2. фаолиятнинг узлуксизлиги принципи, унга кўра активлар ва пассивларни баҳолаш учун тарихий (ҳақиқий, бошланғич) таннархдан фойдаланишнинг объектив имконияти мавжуд;
3. бирлик принципи, унга кўра бухгалтерия ҳисоби ва ҳисобот маълумотларини шакллантириш усуллари бир ҳисобот давридан (молиявий йил) иккинчисига изчил қўлланилиши керак.
Франциянинг миллий ҳисоблар режасини яратишда бир нечта вазифалар ҳал қилинди, уларнинг асосийси компаниянинг активлари ва мажбуриятлари, молиявий аҳволи ва натижалари тўғрисидаги маълумотларни бир хилда олиш ва тақдим этиш вазифаси эди. Ҳисоблар режасини тузиш тамойиллари ва у томонидан амалга ошириладиган талаблар нафақат француз бухгалтерия ҳисобининг миллий хусусиятларидан, балки Англия-Америка бухгалтерия тизимининг таъсиридан ҳам келиб чиқади. Франция компанияларининг жаҳон бозорларида ишлаши, биржа операцияларида кенг иштирок этиши, ХХ асрнинг 80-йилларида Франция томонидан Европа Иқтисодий ҳамжамиятининг (ҳозирги Европа Иттифоқи) директиваларини қўллаб-қувватлаши ва уларга қўшилиши ишончлиликни ошириш учун объектив шартларни яратди. ва бухгалтерия (молиявий) ҳисоботларнинг фойдалилиги.
Франциянинг Миллий ҳисоблар режаси учта номдан (бўлимдан) иборат:
1. Умумий тизимлаштириш, терминология, қоидалар мажмуи.
2. Молиявий ҳисоб.
3. Бошқарув ҳисоби,
ва ҳар бир сарлавҳа бобларга бўлинган.
"Умумий тизимлаштириш, терминология, қоидалар тўплами" (биринчи сарлавҳа) сарлавҳаси учта бобни ўз ичига олади. Улардан биринчиси, фундаментал бўлиб, Франциянинг миллий ҳисоблар режасини тузиш тамойилларини белгилайди. Улардан асосийлари:
1. бухгалтерия ҳисоби ва бошқарув ҳисобига бўлинган ҳолда ҳисоблар режасини тузишнинг икки даражали тизими;
2. фойдаланувчиларнинг қарорларига таъсир қилиши мумкин бўлган ҳисоботда маълумотларни тақдим этиш зарурлигини англатувчи муҳимлик принципи;
3. янги яратилган қийматни ҳисоблаш ва фойда ва зарарларни ҳисобга олиш ва ҳоказолар учун фойдаланиладиган "харажат-маҳсулот" тамойили.
Бундан ташқари, биринчи бобда бухгалтерия ҳисобини ташкил этишга қўйиладиган талаблар, бухгалтерия ҳисобининг ишчи режасини шакллантиришга услубий ёндашувлар, бош китобни тўлдиришда фойдаланиладиган синтетик ва аналитик ҳисоб регистрлари, бухгалтерия ҳисоби тизимида назорат тадбирларини ўтказиш тартиблари келтирилган. .
Иккинчи бобда миллий ҳисоблар режасида молиявий ва бошқарув ҳисобини юритиш тартиб-қоидаларини тавсифлашда фойдаланиладиган атамалар мажмуи мавжуд. Улар тавсифланган усулларни тушунишни осонлаштиради, атамаларнинг бошқа талқинларини олдини олади ва натижада бухгалтерия ҳисобини рўйхатдан ўтказиш жараёнида хатоларга йўл қўймайди.
Учинчи бобда бухгалтерия ҳисоби счётларининг номенклатураси (тўплами) келтирилиб, счётларнинг таснифи ва уларнинг ташкил этилиши батафсил баён этилган [2, б. 70].
Бухгалтерия ҳисобининг умумий тўпламида бухгалтерия ҳисоби молиявий ва бошқарув ҳисоби счётларига бўлинганлиги сабабли, счётлар режаси икки даражали қурилиш тартибига эга ва бошқарув счётлари фақат йирик корхоналарда юритилади.
Ҳисоблар режасининг ўзига хос хусусияти оддий бухгалтерия ҳисобини юритиш қобилиятидир, кейин молиявий натижани ҳисоблаш икки йўл билан амалга оширилиши мумкин:
1. актив ва пассив счётлар қолдиқларини солиштириш орқали;
2. давр соф активларини аниқлаш орқали.
Икки томонлама бухгалтерия ҳисоби юритилганда молиявий натижа киритиш-чиқариш усули ёрдамида ҳисобланади. Ушбу усул бутун фаолият ёки фаолият бўйича ишлаб чиқарилган маҳсулотни маҳсулот, иш, хизматлар ишлаб чиқариш харажатлари билан таққослашда қўлланилади. Бошқарув ҳисобида корхона ишининг натижаси турли усуллар билан, жумладан, мас’улият марказлари томонидан “харажат-чиқарув” усули, сотилган маҳсулот таннархлари билан сотишни солиштириш усули ва бошқалар билан ҳисобланади.
Шундай қилиб, интеграция хусусиятларига эга бўлган француз ҳисобварақлар режаси оддий ва иккиламчи бухгалтерия ҳисобини, шунингдек, ягона миллий ҳисоблар режаси доирасида бошқарув ҳисобини юритиш имконини беради, бу эса бутун мамлакат бўйлаб бухгалтерия ҳисоби самарадорлигини камида 2 баравар оширади. 4, п. 45].
Баланс счётлари молиявий бухгалтерия ҳисоби жараёнида бухгалтерия балансини тузишда фойдаланилади, у фойда ва зарар тўғрисидаги ҳисобот ва унга қўшимчалар билан бир қаторда таҳлил ва молиявий диагностиканинг асосий манбаи ҳисобланади, чунки у молиявий фаолиятнинг рақамли моделидир. корхона ҳаёти [1, п. ўн тўрт].
Рақами биринчи рақамдан бошланадиган 1-синф "Капитал ҳисоблари" тўғридан-тўғри капитал ҳисобини, олдинги ва ҳисобот даврларининг молиявий натижалари ҳисобларини, ҳисобланган захиралар турларининг ҳисобларини, узоқ муддатли ва қисқа муддатли кредитларни ва уларга тенглаштирилган кредиторлик қарзлари.
2-синф "Моддий ва номоддий асосий воситалар ва молиявий қўйилмалар ҳисоби" нафақат тўғридан-тўғри номоддий активларни, асосий воситаларни, молиявий қўйилмаларни (устав капиталида, облигациялар, акциялар, акциялар, облигациялар ва бошқалар) ҳисобга олиш учун тўғридан-тўғри ҳисобларни ўз ичига олади. бир йил), лекин ва тугалланмаган капитал қўйилмалар, активларнинг амортизацияси, улар бўйича ҳисобланган захираларни ҳисобга олади.
3-синф “Товар-моддий захиралар ва тугалланмаган ишлаб чиқариш ҳисоби” товар-моддий бойликлар турлари: хомашё, материаллар, тайёр маҳсулотлар, товарлар, йўлда бўлган материаллар бўйича счётлар, шунингдек айланма маблағларнинг ҳам, тугалланмаган ишлаб чиқаришнинг ҳам қадрсизланиши бўйича захиралар счётларини ўз ичига олади.
4-синфда "Ҳисоб-китоб ҳисоблари" бўйича қарздорларнинг асосий гуруҳлари аниқланади, улар компанияга нисбатан қарздорлар ва кредиторлардир. Бу гуруҳлар учун бухгалтерия ҳисоби етказиб берувчилар, харидорлар, ходимлар, давлат, ижтимоий ташкилотлар ҳисоблари, ҳисобварақларнинг амортизация захиралари ва бошқалар учун ташкил этилади.
Молиявий активларга инвестицияларни, бир йилдан кам муддатга тижорат мажбуриятларини ҳисобга оладиган баланс ҳисобварақлари, шунингдек, пул маблағлари ҳисоблари 5-синф "Молиявий ҳисоблар" га киритилган.
Франсуз счётлар режасида фойдаланиладиган оператив счётлар 6 ва 7-синфларга гуруҳланган ҳисобларни ўз ичига олади.
6-синфга киритилган "Елементлар бўйича харажатлар ҳисоби" счётлари харидлар (ишлаб чиқариш ва иқтисодий эҳтиёжлар учун сотиб олинган моддий бойликлар), ташқаридан хизматлар, солиқлар, ходимлар харажатлари, амортизация ва ҳисобланган захиралар, молиявий харажатлар, фавқулодда харажатлар, даромад солиғи.
7-синф "Турлар бўйича даромадлар ҳисоби" сотишдан тушган тушумлар, бошқа тушумлар, масалан, молиялаштириш фаолиятидан олинган даромадлар, фойдаланилмаган баҳолаш захиралари, тўлиқ бўлмаган (қисман) характердаги узоқ муддатли шартномалар бўйича даромадлар ва бошқаларни бирлаштиради.
8-синф бўйича гуруҳланган махсус ҳисобварақлар балансдан ташқари ҳисобланади ва компаниянинг мулки бўлмаган мажбуриятларни, мулкни, уни шакллантириш манбаларини ҳисобга олиш учун ишлатилади.
9-синф "Аналитик операция ҳисоблари" ёки оператив бухгалтерия ҳисоблари тезкор, тактик ва стратегик қарорларни қабул қилиш учун зарур бўлган маълумотларни яратиш учун бошқарув ҳисобида фойдаланиладиган ҳисоблар тўпламидан иборат. Бундан ташқари, бошқарув ҳисобининг мақсадлари, хусусан, оператив бухгалтерия ҳисоблари ёрдамида амалга ошириладиган жавобгарлик марказлари, фойда марказлари ва бизнес сегментлари томонидан молиявий натижаларни ҳисоблашдир.
Масъулият марказлари томонидан бошқарув ҳисоби стандарт усул, ҳақиқий ёки режалаштирилган харажатлар усули бўйича ташкил этилади ва унинг маълумотларидан тезкор бошқарув қарорларини қабул қилиш учун фойдаланилади. Фойда марказлари, фаолият сегментларини ҳисобга олиш стратегик қарорлар қабул қилиш соҳасида ахборот эҳтиёжларини шакллантириш учун зарурдир.
Франциянинг миллий бухгалтерия ҳисоби режасида бошқарув ҳисобида қуйидаги счётлардан фойдаланилади [4, п. 65]:
90 - акс эттирувчи ҳисоблар;
91 - Харажатлар ва сотишдан тушган тушумларни дастлабки қайта гуруҳлаш ҳисоблари;
92 - Таҳлил марказларининг ҳисоблари (масъулият);
93 - Тайёр маҳсулот таннархини ҳисобга олиш;
94 - Ҳисобдаги қолдиқлар;
95 - Сотилган маҳсулот таннархини ҳисобга олиш;
96 – ме’ёрий харажатлардан четланишлар ҳисоби;
97 - бухгалтерия ҳисобини қайта ишлаш жараёнидаги фарқлар;
98 - Аналитик оператив ҳисоб натижалари;
99 - Ички алоқалар ҳисоби.
Франция миллий режасининг ҳисоб рақамларини рақамлаш ўнлик кодлаш тизимига эга. Ҳисоб рақамига ҳисоб класси рақами, ҳисоб рақами, субсчёт рақами, аналитик ҳисоб рақами киради. Кўриб чиқилган ҳисоблар режаси жаҳон бухгалтерия амалиётида кенг тарқалди. Турли манбаларга кўра, у дунёнинг 60 дан 80 тагача мамлакатларида қўлланилади.
Шундай қилиб, Францияда бухгалтерия ҳисобини ташкил этиш хусусиятларини ўрганиш ва таҳлил қилиш қуйидагиларга имкон беради:
1) ривожланишнинг энг мақбул йўлларини аниқлаш;
2) хорижда ишлаб чиқилган, Ўзбекистоннинг иқтисодий ва ижтимоий ривожланишининг ҳозирги тенденсияларини акс эттирувчи бухгалтерия ҳисоби усулларидан фойдаланиш;
3) энг кам харажат эвазига молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларига (МҲХС) мувофиқ консолидацияланган молиявий ҳисоботларни тайёрлашга ўтиш;
4) бошқарув ҳисобининг оқилона тизимини яратиш.