Tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirishda maʼmuriy tartib-taomillarni yanada

KIRISH
Integratsiya jarayonlarining rivojlanishi zamonaviy jahon iqtisodiyotining eng muhim xarakteristikasi ekanligi va iqtisodiy integratsiya mamlakatlarga xom ashyo, yoqilg‘i, mehnat resurslaridan yanada oqilona foydalanishga, hududiy mehnat taqsimotini yaxshilashga yordam berishi bilan belgilanadi., asosan savdo-sotiqqa asoslangan oddiy iqtisodiy hamkorlikdan iqtisodiy integratsiya har tomonlama aloqalarni yanada chuqurlashtirish, alohida mamlakatlar ishlab chiqarish jarayonlarini birlashtirish bilan ajralib turadi.
Ushbu jarayonlarni bilish va mohiyatini tushunib yetish, O‘zbekistonning jahon hamjamiyatiga kirib borishini jadallashtirish va xalqaro iqtisodiy aloqalarini kengaytirishning samarali yo‘nalishlarini belgilashda amaliy ahamiyatga egadir.
Prezidentimiz ta’kidlaganidek XXI asr shubhasiz, xalqaro munosabatlarda butun dunyo qamrab olinadigan asr bo‘ladi. Bunday sharoitda integratsiya jarayonini,xalqaro institutlar va tashkilotlarda suveren davlatlarning ishtirok etishini kengaytirish jarayonini faqat tarix taqozosi deb emas, balki ayrim mintaqalar ko‘lamida ham, umuman – butun sayyoramiz ko‘lamida ham sobitqadamlik barqarorlikning qudratli omili deb hisoblamoq zarur.
Tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirishda maʼmuriy tartib-taomillarni yanada takomillashtirish, biznes yuritish shart-sharoitlarini yaxshilash, shuningdek, 2017-2021 yillarda Oʻzbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yoʻnalishi boʻyicha Harakatlar strategiyasi va Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 12 dekabrdagi “Texnik jihatdan tartibga solish, standartlashtirish, sertifikatlashtirish va metrologiya tizimlarini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi PQ–4059-son qarorida qator vazifalar belgilab qo’yilgan.
Xususan, 2021-yilning yanvar-dekabr oylari yakuni bilan respublikaning tashqi savdo aylanmasi (matnda TSA) 42,1 mlrd. AQSH dollarini tashkil etib, 2020- yilga nisbatan 5,8 mlrd. AQSH dollariga yoki 16,0 % ga koʻpaydi.
TSAda eksport hajmi 16 610,6 mln. AQSH dollariga (10,0 % ga ko‘paydi) va import hajmi 25 461,0 mln. AQSH dollariga (20,4 % ga koʻpaydi) yetdi. Hisobot davrida – 8 850,4 mln. AQSH dollari qiymatida passiv tashqi savdo balansi qayd etildi.²
Maʼlumot uchun: Oʻzbekiston Respublikasida tovarlar tashqi savdosi statistika koʻrsatkichlarini shakllantirishda, Tashqi iqtisodiy faoliyat tovar nomenklaturasi (keyingi oʻrinlarda TIF TN) bilan birgalikda, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Xalqaro standartlashgan savdo tasniflagichi (keyingi oʻrinlarda – XSST) ishlatiladi. Bu oʻz navbatida tahliliy maqsadlarda eksport va import qilinadigan tovarlarni 10 ta katta qismga guruhlash uchun imkon beradi. Tovarlarni XSST boʻyicha kodlashtirish, TIF TN va XSST oʻrtasida oʻtish kalitlari yordamida amalga oshiriladi.
Xalqaro iqtisodiy integratsiya – milliy xo‘jaliklar o‘rtasida chuqur barqaror munosabatlar va mehnat taqsimotining rivojlanishi, ularning reproduktiv tuzilmalarining turli darajadagi va turli shakllardagi o‘zaro ta’siriga asoslangan mamlakatlarning iqtisodiy va siyosiy birlashuvi jarayonidir. Mikrodarajada bu jarayon qoʻshni mamlakatlarning alohida xoʻjalik subʼyektlari (korxonalari, firmalari) kapitallarining oʻzaro taʼsiri, ular oʻrtasida xoʻjalik shartnomalari tizimini shakllantirish, xorijda filiallar tashkil etish orqali oʻtadi. Davlatlararo miqyosda integratsiya davlatlarning iqtisodiy birlashmalarini shakllantirish va milliy siyosatni uyg‘unlashtirish asosida sodir bo‘ladi.
Iqtisodiy integratsiya o‘zaro ta'sir qiluvchi tomonlar uchun bir qator qulay shart-sharoitlarni ta'minlaydi. Birinchidan, integratsion hamkorlik tadbirkorlik sub’ektlariga (tovar ishlab chiqaruvchilarga) mintaqa bo‘ylab turli xil resurslar: moliyaviy, moddiy, mehnat, eng yangi texnologiyalardan kengroq foydalanish imkonini beradi, shuningdek, ularga butun integratsiya guruhining sig‘imli bozori asosida mahsulot ishlab chiqarish imkonini beradi.