Tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirishda maʼmuriy tartib-taomillarni yanada

Ikkinchidan, mintaqaviy doirada mamlakatlarning iqtisodiy yaqinlashuvi iqtisodiy integratsiyada ishtirok etuvchi mamlakatlar firmalari uchun imtiyozli shart-sharoitlar yaratadi, ularni ma'lum darajada uchinchi mamlakatlar firmalarining raqobatidan himoya qiladi.
Uchinchidan, integratsiyalashgan o‘zaro hamkorlik uning ishtirokchilariga qoloq hududlarni rivojlantirish uchun shart-sharoitlarni tenglashtirish, mehnat bozoridagi vaziyatni yumshatish, aholining kam ta’minlangan qatlamlariga ijtimoiy kafolatlar berish, mehnat faoliyatini yanada rivojlantirish kabi eng o‘tkir ijtimoiy muammolarni birgalikda hal qilish imkonini beradi. sog‘liqni saqlash tizimi, mehnatni muhofaza qilish va ijtimoiy ta'minot.
Ushbu ishning o‘rganish ob'ekti integratsiya mexanizmlarining mohiyati va rivojlanish holatidir.¹
O‘rganish mavzusi - xalqaro integratsiya jarayonlarining muhim belgilari va mohiyatini belgilovchi iqtisodiy munosabatlar.
Xalqaro reyting agentliklarining holati va rivojlanishini tahlil qilish kurs ishining maqsadi hisoblanadi.

• 
  Ushbu maqsadga erishish uchun bir qator vazifalarni hal qilish kerak:
  
• 
  iqtisodiy integratsiya mohiyatining nazariy jihatlarini ko‘rib chiqish;
  
• 
  xalqaro integratsiya jarayonlarining asosiy bosqichlarini ko‘rib chiqish;
  
• 
  dunyodagi iqtisodiy integratsiya shakllarini o‘rganish.
  

1. 
   XALQARO IQTISODIY INTEGRATSIYANING MOHIYATI
   

Xalqaro iqtisodiy integratsiya - bu milliy xo‘jaliklar o‘rtasida chuqur barqaror munosabatlar va mehnat taqsimotining rivojlanishi, ularning xo‘jaliklarining turli darajadagi va turli shakllardagi o‘zaro ta'siriga asoslangan mamlakatlarning iqtisodiy va siyosiy birlashuvi jarayonidir. Mikrodarajada bu jarayon qo‘shni mamlakatlardagi alohida firmalarning ular o‘rtasida turli iqtisodiy aloqalarni shakllantirish, jumladan, xorijda filiallar tashkil etish asosida o‘zaro ta’siridan o‘tadi. Davlatlararo darajada integratsiya davlatlarning iqtisodiy birlashmalarini shakllantirish va milliy siyosatni uyg‘unlashtirish asosida amalga oshiriladi.
Iqtisodiy integratsiyaning eng oddiy va keng tarqalgan shakli bu erkin savdo zonasi bo‘lib, unda a'zo mamlakatlar o‘rtasidagi savdo cheklovlari va birinchi navbatda bojxona to‘lovlari bekor qilinadi.
Erkin savdo zonalarining tashkil etilishi ichki bozorda milliy va xorijiy tovar ishlab chiqaruvchilar o‘rtasidagi raqobatni kuchaytirsa, bu bir tomondan bankrotlik xavfini oshirsa, ikkinchi tomondan ishlab chiqarishni takomillashtirish va innovatsiyalarni joriy etish uchun rag‘batdir. Bojxona to‘lovlari va tarifsiz cheklovlarni bekor qilish, qoida tariqasida, sanoat tovarlariga nisbatan qo‘llaniladi; qishloq xo‘jaligi mahsulotlari uchun importni erkinlashtirish cheklangan. Bu Yevropa Ittifoqiga xos edi va hozir Shimoliy Amerika mintaqasida va Lotin Amerikasida kuzatilmoqda.
Boshqa shakl - bojxona ittifoqi erkin savdo zonasi faoliyati bilan birga yagona tashqi savdo tarifini belgilash va uchinchi davlatlarga nisbatan yagona tashqi savdo siyosatini amalga oshirishni nazarda tutadi.
Ikkala holatda ham davlatlararo munosabatlar ishtirokchi mamlakatlarga o‘zaro savdo va moliyaviy hisob-kitoblarni rivojlantirishda teng imkoniyatlarni ta'minlash ²maqsadida faqat ayirboshlash sohasiga taalluqlidir. Bojxona ittifoqi ko‘pincha valyutalarning o‘zaro konvertatsiyasini va yagona hisob valyutasining ishlashini ta'minlaydigan to‘lov ittifoqi bilan to‘ldiriladi. Murakkab shakl - bu umumiy bozor bo‘lib, u o‘z ishtirokchilariga erkin o‘zaro savdo va yagona tashqi savdo tarifi bilan bir qatorda kapital va ishchi kuchining erkin harakatlanishini, shuningdek, iqtisodiy siyosatni muvofiqlashtirishni ta'minlashga qaratilgan. Davlatlararo iqtisodiy integratsiyaning eng yuqori shakli bu barcha integratsiya shakllarini umumiy iqtisodiy, valyuta va moliyaviy siyosatni amalga oshirish bilan birlashtirgan iqtisodiy va valyuta ittifoqidir: bu ittifoq faqat G‘arbiy Evropada amalga oshiriladi. Faqat bu erda iqtisodiy integratsiya jarayoni barcha ko‘rsatilgan bosqichlarni bosib o‘tdi.
Integratsiya jarayonlarini belgilovchi omillar. Iqtisodiy integratsiya bir qator ob'ektiv omillarga asoslanadi, ular orasida eng muhim o‘rinni egallaydi:
- iqtisodiy hayotning globallashuvi;
- xalqaro mehnat taqsimotini chuqurlashtirish;
- tabiatan global ilmiy-texnik inqilob;
milliy iqtisodiyotlarning ochiqligini oshirish. Bu omillarning barchasi bir-biriga bog‘liqdir.
Zamonaviy sharoitda xalqaro mehnat taqsimoti asosida mamlakatlar va ayniqsa, ularning firmalari o‘rtasidagi barqaror iqtisodiy aloqalarni rivojlantirish global xarakter kasb etdi. Milliy iqtisodiyotlarning oshkoraligi, TMK faoliyati, rivojlanayotgan ilmiy-texnikaviy inqilob, xalqaro savdo, kapital migratsiyasi, zamonaviy transport, aloqa va axborot tizimlari iqtisodiy hayotni baynalmilallashtirish jarayonining yuqori darajaga ko‘tarilishiga yordam berdi. bunda integral jahon xo‘jaligida unda faol ishtirok etuvchi global o‘zaro bog‘lanishlar tarmog‘i shakllandi.dunyoning aksariyat mamlakatlaridagi firmalarning asosiy qismi. Davlatlararo iqtisodiy integratsiyaning rivojlanishiga bir qator shart-sharoitlar mavjudligi yordam beradi. Shunday qilib, integratsiya jarayonlari iqtisodiy rivojlanish darajasi taxminan bir xil bo‘lgan va bir xil iqtisodiy tizimlarga ega bo‘lgan mamlakatlar o‘rtasida eng samarali hisoblanadi.
Yana bir muhim sharti bir mintaqada joylashgan va umumiy chegaraga ega integratsiyalashgan mamlakatlarning geografik yaqinligi
Integratsiyaning imkoniyati va maqsadga muvofiqligi ko‘p jihatdan mamlakatlar o‘rtasida tarixan o‘rnatilgan va etarlicha mustahkam iqtisodiy aloqalarning mavjudligi bilan belgilanadi. Iqtisodiy manfaatlar va muammolar hamjamiyatining ahamiyati katta bo‘lib, ularni birgalikdagi sa'y-harakatlar bilan hal qilish alohida-alohida qaraganda ancha samaraliroq bo‘lishi mumkin. Bunga misol qilib Yevropa Ittifoqida (EK) rivojlangan integratsiyaning eng rivojlangan shaklini keltirish mumkin.
Xalqaro iqtisodiy integratsiyaning maqsadlari integratsiya qanday shaklda amalga oshirilishiga qarab belgilanadi. Erkin savdo hududi va bojxona ittifoqini shakllantirishda (bu integratsiya shakllari hozir eng keng tarqalgan) ishtirokchi davlatlar bozorni kengaytirishga va o‘zaro savdo uchun qulay muhit yaratishga, shu bilan birga uchinchi mamlakatlardan raqobatchilarning bozorga kirishiga to‘sqinlik qilishga intiladi.
Yevropa Ittifoqi ma'lum vaqt oralig‘ida integratsiyaning eng yuqori shakli - o‘z hududida uchlik ittifoqini yaratishni maqsad qilgan: iqtisodiy, valyuta, yagona yevro valyutaga ega va siyosiy. U muvozanatli uzoq muddatli ijtimoiy-iqtisodiy siyosat olib borishi kerak.
Iqtisodiy integratsiyaning rivojlanishi, shubhasiz, manfaatdor tomonlar uchun ijobiy va ma'lum salbiy oqibatlarga olib keladi. Shunday qilib, integratsion bloklarning shakllanishi ularning iqtisodiy salohiyatini sezilarli darajada oshiradi, savdo-kooperatsiya va ishlab chiqarish aloqalarini kengaytirishga yordam beradi. Buni ko‘plab integratsion guruhlar, jumladan, YI, NAFTA, MERCOSUR va boshqalarning rivojlanishi tasdiqlaydi. Bundan tashqari, mintaqaviy doirada mamlakatlarning iqtisodiy yaqinlashuvi iqtisodiy integratsiyada ishtirok etuvchi mamlakatlar firmalari uchun qulay shart-sharoitlarni yaratadi, ularni himoya qiladi. uchinchi davlat firmalarining raqobatidan ma'lum darajada. Bundan tashqari, integratsion hamkorlik uning ishtirokchilariga eng qoloq hududlarni rivojlantirish uchun shart-sharoitlarni tenglashtirish, mehnat bozoridagi vaziyatni yumshatish, ilmiy-texnikaviy siyosatni olib borish kabi eng keskin ijtimoiy muammolarni birgalikda hal qilish imkonini beradi. Evropa Ittifoqiga a'zo davlatlar. Zamonaviy xalqaro iqtisodiyotda paydo bo‘lgan va rivojlanayotgan ko‘plab integratsiya birlashmalari o‘z oldilariga asosan o‘xshash vazifalarni qo‘yadilar: Masshtabni tejash imkoniyatlaridan foydalanish. Masshtab iqtisodlari nazariyasi asosida bozor hajmini kengaytirish, tranzaksiya xarajatlarini kamaytirish va boshqa imtiyozlarni ta'minlash. Bu, o‘z navbatida, to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni jalb qiladi, ular katta hajmdagi bozorlarga ko‘proq kirib boradi, bu yerda ularning ehtiyojlarini qondiradigan mustaqil ishlab chiqarishni tashkil etish maqsadga muvofiqdir. Mintaqaviy qamrovni oshirish maqsadlari, ayniqsa, Markaziy Amerika va Afrikaning integratsion guruhlarida aniq ifodalangan.Qulay tashqi siyosiy muhitni yaratish. Aksariyat integratsion birlashmalarning eng muhim maqsadi siyosiy, harbiy, ijtimoiy, madaniy va boshqa noiqtisodiy sohalarda ishtirokchi davlatlar o‘rtasida o‘zaro tushunish va hamkorlikni mustahkamlashdan iborat. Geografik jihatdan bir-biriga yaqin boʻlgan va rivojlanish muammolari oʻxshash mamlakatlar uchun qoʻshnilar bilan oʻzaro iqtisodiy majburiyat asosida yaxshi munosabatlarga ega boʻlish eng muhim siyosiy ustuvorlik hisoblanadi. Janubi-Sharqiy Osiyo va Yaqin Sharq mamlakatlari integratsiya birlashmalarini tuzishda o‘z oldiga aniq maqsadni qo‘ygan. Savdo siyosati muammolarini hal qilish. Mintaqaviy integratsiya ko‘pincha JSTda ko‘p tomonlama savdo muzokaralarida qatnashuvchi mamlakatlarning savdolashish qobiliyatini kuchaytirish usuli sifatida qaraladi. Mamlakatlar bloki nomidan kelishilgan bayonotlar kuchliroq va savdo siyosati sohasida yanada orzu qilingan oqibatlarga olib keladi, deb ishoniladi. Bundan tashqari, mintaqaviy bloklar ko‘p tomonlama savdo muzokaralariga qaraganda o‘zaro savdo uchun yanada barqaror va bashorat qilinadigan muhitni yaratadi, bu erda ishtirokchilarning manfaatlari juda farq qiladi. Shimoliy Amerika, Lotin Amerikasi va Janubi-Sharqiy Osiyodagi integratsiya birlashmalari ko‘p tomonlama savdo muzokaralari doirasidagi jamoaviy sa'y-harakatlarga alohida umid bog‘laydilar.³ Iqtisodiyotni qayta qurishga ko‘maklashish. Bozor iqtisodiyotini yaratuvchi yoki chuqur iqtisodiy islohotlarni amalga oshirayotgan mamlakatlarning bozor taraqqiyoti yuqori bo‘lgan mamlakatlarning mintaqaviy savdo shartnomalariga kiritilishi bozor tajribasini o‘tkazishning eng muhim kanali, tanlangan yo‘nalishning o‘zgarmasligining kafolati sifatida qaraladi. bozor. Rivojlangan davlatlar oʻz qoʻshnilarini integratsiya jarayonlariga bogʻlab, bozor islohotlarini jadallashtirishdan, u yerda toʻlaqonli va sigʻimli bozorlar yaratishdan ham manfaatdor. Bunday maqsadlarni ko‘plab G‘arbiy Evropa mamlakatlari, u yoki bu shaklda Evropa Ittifoqiga qo‘shilishdi. Yosh milliy sanoatni qo‘llab-quvvatlash. Integratsiya birlashmasi uchinchi mamlakatlarga nisbatan kamsitish choralarini ko‘rmasa ham, ko‘pincha mahalliy ishlab chiqaruvchilarni qo‘llab-quvvatlash usuli sifatida qaraladi, buning uchun kengroq mintaqaviy bozor paydo bo‘ladi. Bunday protektsionistik kayfiyat Lotin Amerikasi va Sahroi Kabirdan janubiy Afrikada, ayniqsa 1960 va 1970 yillarda hukm surgan.
Integratsiya birlashmalarini yaratgan mamlakatlarda, qoida tariqasida, iqtisodiyotda ijobiy siljishlar mavjud:Integratsiya natijasida tranzaksiya xarajatlari kamayadi va o‘zaro savdo sur'ati tezlashadi;
Turli mamlakatlar ishlab chiqaruvchilari o‘rtasidagi raqobatning kuchayishi narxlarning oshishini cheklaydi, tovarlar sifatini yaxshilash va yangi texnologiyalarni yaratishni rag‘batlantiradi, nisbatan samarasiz tarmoqlarning qisqarishiga olib keladi;
Integratsiya odatda xorijiy investitsiyalar oqimiga olib keladi, chunki assotsiatsiyaga kirmagan mamlakatlarning korporatsiyalari umumiy bojxona to‘sig‘i bilan yopilgan bozorning ma'lum bir segmentini saqlab qolishga intiladi. Integratsiyalashgan mamlakatlar tarkibida korxonalar tashkil etish orqali.