Tashqi muhitning kishi organizmiga mexanik, elektrotermik, kimyoviy va nur ta’siri natijasida to'qima va a’zolarda anatomik va funksional o'zgarishlarning paydo boMishi shikastlanish deyiladi

Bronxoskopiya — bemorlarning bronxlar tizimini, nafas yo‘Uarini bomxoskop yordamida ko‘z bilan ko‘rib tekshirish usuli.
Ko‘rsatmalar;

1. 
   Turli xil bronxologik potologiyalar, kuchli yo‘tallarda, ko‘p miqdorda shilliq ajralganda, qon tupurganda, yoki yiringli balg‘am ajraganda.
   
2. 
   0‘pka parenxemasining o‘choqli yoki tarqoq yalligiani- shida, limfa tugunlari kattalashganda sil va o‘pka kasalligiga tashxis qo‘yishda.
   
3. 
   Nafas yo‘llaridagi yot jismlarni so‘rib olishda.
   
4. 
   JarroMik operatsiyalaridan keyin va narkozdan keyin nafas olish qiyinlashganda, astmatik holatlarda, shikastlanishlar, yallig‘lanish kasalliklarida, o‘pka, bronxlar tuzilisM nuqsonlarida.
   

Jihozlar: Fridel (MSV-41 modeli) va Shtoru qattiq bronxoskoplari; proksimol va distal qismida yoritkichlari joylashtirilgan yarim metall qattiq tizim bo‘lib, o‘pkani sun’iy ventilyatsiya qilish uchun bomxlarda tiqilib qolgan moddalami yuvish, biopsiya qilishda, bronxlar ichida operatsiya bajarishda qo‘llaniladi. Optik teleskop yordamida o‘pka ichi bo‘shliqlari katetrlanib, biopsiyani olishda, ko‘rishda yordam beradi.
Bronxoflbroskoplar: Yaponiya firmasida «Olympus», «Asaxi-Pentaks», «Machida» markali va Amerikada ishlab chiqilgan turlari mavjud.
Buning tuzilishida qattiq va egiluvchan bronxoskopga fotokamera ulangan bo‘lib, rasmga va kino, videokasetaga yozib olish imkonini beradi.
Bronxoskopiya qilishdan oldin bemorlarni ruhan va dori- darmon yordamida tayyorlanadi.
Trankvilizator yordamida premedikatsiya qilinadi. Tek­shirish davrida me’da bo‘sh bo'lishi kerak. Siydik qopchasi va ichaklar bo‘shatiladi. Qattiq bronxoskoplarni nafas yo‘llariga yuborishdan oldin vena ichiga narkoz beriladi hamda miorelaksantlar qo‘llaniladi. Bronxofibroskopiya qilishda mahalliy og‘riqsizlantirish qo‘llaniladi. Buning uchun yuqori nafas yo‘llariga 0,1% - naftizin yoki galozolin yoki 0,5 ml 3% efidrin sepiladi. Anesteziya uchun 1% - 7,8 ml dikain eritmasi, 2—4% - 15 ml lidokain eritmasi yordamida anesteziyalash yaxshi natija bermoqda, ovoz boylamini anesteziya qilishda 2—3 ml anestetik eritmasi, traxeya va bronx­lar shillq qavatini anesteziya qilishda 10% - 10—15 ml novokain eritmasidan foydalaniladi.

132

Ezofagoskopiya
Qizillo‘ngachni optik ko'rish tizimi orqali tekshirish usuli ezofagoskopiya deyiladi.
Ko‘rsatmalar:

• 
  qizilo‘ngachda yot jismlar (tashxis qo'yish va davolash maqsadida) bo‘lganda
  
• 
  qizilo‘ngach shikastlanganda
  
• 
  me’da va ichaklarning yuqori qismida, qizilo‘ngach o‘tka- zuvchanligi buzilganda
  
• 
  qizilo'ngachdan qon ketganda
  
• 
  qizilo‘ngach kasallildariga tashxis qo‘yish vadavolashda
  
• 
  operatsiya muolajalarini bajarishda (poliektomiya, skleroterapiya, venalarning varikoz kengayishi va boshqalar).
  

Jihozlar; Ezofagoskopiya qilish uchun egiluvchan va qattiq endoskoplar, biopsiya uchun asboblar, sitologik tekshirish uchun asboblar, elektroxirurgik asboblar, yot jismlar olish uchun asboblar va bo‘yovchi guruhidagi antiseptiklar kerak boMadi.