Tashqi muhitning kishi organizmiga mexanik, elektrotermik, kimyoviy va nur ta’siri natijasida to'qima va a’zolarda anatomik va funksional o'zgarishlarning paydo boMishi shikastlanish deyiladi

bosqich - nafas yoMlari o4kazuvchanligini ta’minlash;

bosqich - «ogMzdan og‘izga», «og‘izdan burunga», «og‘iz- dan ogMzga va burunga» usulidan birini qo‘llab o'pka sun’iy ventilatsiyasini o'tkazish;

bosqich -yurakni yopiq (bilvosita) massaj qilish.

2. 
   davr. Organizmning hayotiy muhim funksiyalarini quvvatlash. Mustaqil qon aylanishini tiklash, qon aylanishi va nafas ko‘rsatkichlarini barqarorligini ta’minlash tadbirlarini o‘z ichiga oladi.
   

1. 
   bosqich - dori vositalari va infuzion eritmalarni venaga yuborish;
   
2. 
   bosqich - elektrokardiografiya;
   
3. 
   bosqich - qorinchalar fibrillatsiyasini defibrillyator yordamida bartaraf qilish.
   

3. 
   davr. Organizm hayotini davomiy va uzoq muddat quvvatlash.
   

l-bosqich - yurak to‘xtashi sabablarini aniqlash va bartaraf qilish;

• 
  suyuqlik ichirish;
  
• 
  tuvak qo‘yish;
  
• 
  siydikdon tutish;
  
• 
  siydik ajratish qiyinlashgan boMsa, qovuqni kateterlash yoki doimiy kateter qo‘yish;
  
• 
  najas ajralishi qiyinlashganda tozalovchi huqna qilish.
  

Bemorlar parvarishining asosiy texnikasi
Reanimatsiya va intensiv terapiya bolimlarida davolanayotgan bemorlarning tuzalib ketishi to‘g‘ri parvarish qilishga bogMiq. 0‘lim bilan tugash holati asosiy kasallik oqibatida emas, balki lining asorati natijasida roy berishi mumkin. Faqat malakali hamshira parvarishi yordamida ularning oldini olish mumkin, aks holda intensiv terapiyaning zamonaviy usullari foydasiz boMishi mumkin. Muhitni tayyoriash (sharoitlar). Ko‘p iiollarda, bemorning ichida roy berayotgan hoiat davolash obyekti iiisoblanadi. Hamshiralarning diqqati esa tashqi muhitni saqlash va yaxshilash, ya’ni bemor atrofida ro‘y berayotgan muiiitga qaratilgan boiishi lozim. BoMinma va xonaiarda quyidagi sharoitlar mavjud boMishi lozim. bemorlarni bir-biridan ajratish, reanimatsiya va monitoring uchun maxsus apparaturani qoilagan holda har bir bemorni kuzatish va har bir karavotga har tomonlama yaqiniashish imkoniyati boMishi lozim. Shuningdek, navbatchi reanimatolog navbatchi muta- xassislar. yordamchi va texnik xodimlar bilan erkin aloqada boMishi zarur. Elektrodefibrillyator, «Ambu qopi», elektr so‘rg‘ich, intubatsiya va markaziy tomirlar uchun toplam, zondlar, shprislar, infuziyalar uchun sistemalar, bog'lov material lari va dorilar qo‘yilgan ko‘chma stollar doimo tayyor turishi lozim. Shovqin va tashrif qiluvchilardan izolatsiyalangan bo‘lishi zarur. Palatada toza havo, tegishli harorat (24°C-26'^C) va namlik darajasini ta’minlash hamda pol va karavot atrofidagi maydonni tozaligini kuzatib turish lozim. Zarurat tufayli bemorlar 24 soat mobaynida karavotda vaqtni o‘tkazishlari majbur, shu sababli ular vaqt o4ishi, kecha va kunduzni ajratish, sanani bilishlari uchun harakat qilish kerak. Tozalikni saqlash. Intensiv terapiya boiimiga tushgan bemorlar juda nimjon va immuniteti pasaygan bo‘ladi. Ikkilamchi infeksiya qo‘shilishi va uning asoratini oldini olish maqsadida hamshira muntazam ravishda gigiyenik muolajalarni bajarib turishi kerak. Shuningdek, gigiyenik muolajalar bemorning kayfiyatini ko‘tarishga yordam beradi. Quyidagi gigiyenik muolajalar bajariladi:
Og‘ir bemorlarning og‘iz bo‘shlig‘ini tozalash.
Og‘iz va burun bo‘shlig‘iga turli naychalar kiritilgan boMsa, organizmning o‘zini-o‘zi tozalash funksiyasi susayadi, bu holat infeksiya rivojianishiga olib kelishi mumkin. Kuniga kamida 3 marta tishlarni tozalash yoki ogMzni chayish. Og'ir bemorlarning og‘iz bo‘shlig‘ini tozalash.

• 
  Og‘iz va burun bo‘shlig‘iga turli'naychalar kiritilgan boMsa, organizmning o‘zini-o‘zi tozalash funksiyasi susayadi, bu holat infeksiya rivojianishiga olib kelishi mumkin. Kuniga kamida 3 marta tishlarni tozalash yoki ogMzni chayish lozim.
  
• 
  Ikkita hamshira naychalarini 'ushlab, og‘iz bo‘shlig‘ini gigiyenik muolajalarini tezda bajarishlari, so‘ngra naychalar o‘rnatilish joyini almashtirishlari lozim.
  

Ostini yuvish, qinni chayish

• 
  Ichi bo‘shagandan soWig bemorlarning ostini yuvish. Muolajani o‘tkazish davrida bemorga kateter kiritilgan bo‘lsa, bemorga muolaja ehtiyotlik bilan o4kazilishi kerak. Siydik kateteri atrofi va qin sohasi ajralmalar to‘planadigan joy boMib, tez itloslanishi sababli ushbu sohalarni kuniga 1-2 marta artish va quritish lozim.
  

Badanning alohida qismlarini yuvish

• 
  Terida qon aylanishini yaxshilash, infeksiyalar va yotoq yaralarning oldini olish maqsadida butun badanni sochiq bilan ho‘llab artishni rejalashtirish va amalga oshirish lozim.
  
• 
  Bo‘g‘imlar kontrakturasi va muskullar atrofiyasining oldini olish uchun ho‘llab artinish bilan bir qatorda barcha bo‘g‘imlar uchun massaj va harakatli mashqiarni bajarish zarur. Tana holati o‘zgartirilayotgan vaqtda bemorning bo‘yni qayrilib, naycha chiqib ketmasligini diqqat bilan kuzatib turish lozim. Og‘ir holatdagi bemorning hayotiy ko‘rsatkichlari yoki monitorni kuzatib turish kerak.
  

10 - 381


145

Qariyalarda ovqat hazm qilish tizimi kasalliklarida hamshiralik parvarishi

a’zolari faoliyatida qarish jarayonini ko‘rsatuvchi o‘zgarishlar Chaynov muskullari va so‘lak bezlarida atrofik o‘zgarishlar ii. So‘lak sekretsiyasini pasayishi, tishlarning tushishi, chaynov lining susayishi ovqatning og‘iz bo‘shlig‘idagi mexanik yomonlashtiradi, uning qayta hazm bo‘lishi uchun noqulay yaratiladi. Qizilo‘ngach shilliq qavatida atrofiya kuzatiladi, muskulaturasining tonusi susayadi, peristaltikasi susayadi. shilliq va muskul qavatlarida ham atrofiya kuzatiladi. tomirlarining sklerozlanishi, kapillarlar zichligining kamayishi qon aylanishini yomonlashtiradi. Me’daning sekretor faoliyatili: me’da sekretorining miqdori kamayadi, xlorid kislota, pepsin va Icoptein mahsuloti kamayadi. Yosh o‘tishi bilan ichaklar uzunligi Ichak shilliq qavatining qalinligi kamayadi. Bu o‘zgarishlar I jarayonining buzilishiga olib keladi. ilarda borgan sari gepatotsitfar soni kamayib, jigar massasi boradi. Bu esa jigarning antitoksik vazifasi va moddalar iivi buzilishiga olib keladi. 0‘t pufagi muskul qavatining to nusi pasayib, uning hajmi kattalashadi, qisqarishi susayib, o‘tr dimlanib qolishiga sabab bo'ladi. Bu holat qariyalarda o‘t-tosh kasalli^ rivojlantiradi. Me’da osti bezining atrofiyasi oqibatida asinoz huja kamayib, o‘mini biriktiravchi to‘qima egallaydi, asinoz hujayradagi sekr granulalarning pankreatin shirasini ishlab chiqarishi kamayadi. osti bezining orolchalaridagi B-hujayralarining kamayib ketishi keks qonida glukoza miqdorining ortiqroq bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Y<^ qaytib qolgan erkaklarning 75-78% ida qizilo‘ngach raki kuzatiladi.
Qizilo‘ngach rakiga divertikullar, kuyish, ezofagitlar sabab bo‘l| Bemorlar to‘sh orqasida achishish, og‘riq, og‘zidan so‘lak oqishi, o>i yutishning qiyinlashib qolganidan shikoyat qiladilar. Bunday bemorl^ faqat konservativ davolash mumkin. Og‘riq qoldiruvchi, spazmol^ narkotik dori vositalari buyuriladi.
IV.3.1. Surunkali gastrit