Tashqi muhitning kishi organizmiga mexanik, elektrotermik, kimyoviy va nur ta’siri natijasida to'qima va a’zolarda anatomik va funksional o'zgarishlarning paydo boMishi shikastlanish deyiladi

Qisman kompensatsiyalangan tizim harakatlanish faoUigi turli darajada I licgaralangan bemorlar uchun moljallangan. Bemorlardan aniq bilm va mahorat hamda aniq harakatlami bajara olishga tayyorligi talab etiladi.

9.5

Mavzu: _________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
Intensiv terapiyani o‘tayotgan bemorlarning xususiyatlari
Intensiv terapiya terminal holatdagi bemorlarda oMimni oldini olish va klinik oMim holatidan chiqqan bemorlarda hayotiy muhim a’zolar faoliyatini tiklash va quvvatlab turish uchun o‘tkaziladigan davolash chora-tadbirlar kompleksidlr. Intensiv terapiya tadbirlari reanimatsiya va intensiv terapiya bo‘limida amalga oshiriladi.
Reanimatsiya va intensiv terapiya boMimining asosiy vazifasi- kritik holat sababli buzilgan hayotiy muhim jarayonlarni tiklash va quvvatlashga qaratilgan chora-tadbirlar kompleksini amalga oshirish bo'lib quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

• 
  reanimatsiya va intensiv terapiyaga muhtoj bo‘lgan bemorlarga zamonaviy davolash usullarini qoMlab, hayot uchun zarur boMgan a’zolarining ish faoliyatini tiklash;
  
• 
  rejali va shoshilinch kelgan bemorlarni og‘riqsizlantirishga tayyorlash va og‘riqsizlantirish usullarini aniqlash;
  
• 
  tashxis qo‘yish, turli xil tekshirishlar va muolajalarda hamda tug‘ruqlarda og'riqsizlantirishni tashkil qilish;
  
• 
  kasalxonadagi tibbiyot xodimlarining reanimatsiya sohasi- dagi malakalarini oshirish;
  
• 
  boshqa boMimlardagi reanimatsiya va jadal davolashga muhtoj bemorni reanimatsiya boMimiga ko‘chirish va ularni og‘ir holatdan chiqarishda jadal davolash va reanimatsiya usullarini qoMlash, ahvoli yaxshilangandan so‘ng kerakli bo‘Hmga ko‘chirish;
  
• 
  reanimatsiya boMimidagi bemorlarning hayotiy muhim a'zolarining ish faoliyati tiklanguncha reanimatsiya va jadal davolash usullarini qoMlash;
  
• 
  qabulxonaga og‘ir holatda keltirilgan bemorlarda reani- matsiya va intensiv davolash usullarini qo'.llab, terminal holatga tushmaslik choralarini ko‘rish;
  
• 
  ruhiy toliqishlardan asrash, operatsiya tugagandan so‘ng bemorni reanimatsiya xizmatiga (albatta bemor uyg‘ongandan so‘ng) topshirib, narkoz kartasiga yozib imzo qo‘yish bilan chegaralanadi. Bundan keyingi jarayonlar reanimatolog javobgarligiga o‘tadi. Ko‘pchilik viloyat va tuman markaziy kasalxonalarida qo‘shma reanimatsiya-anesteziologiya va jadal davolash boMimlari mavjud boMib, u yerlarda hozirgi davolash usiillari qoMlaniladi. Katta klinik kasalxona va ilmiy tekshirish institutlarida bu xizmatlar alohida ko‘rinishda yoki har sohaning o‘z reanimatsiyasi, masalan, neyroreanimatsiya, kardioreanimatsiya, toksikologik reanimatsiya, operatsiyadan keyingi reanimatsiya, bolalar reanimatsiyasi, tug‘ruqxonaiar reanimatsiyasi va hokazoiar boMishi mumkin.
  
• 
  Respublikamizda reanimatsiya-intensiv davoiasiida har 10000 aholiga 10,7 ta kasal o‘rni to‘g‘ri keladi.
  
• 
  Respublikamizda 1992-yil 18-avgustda SogMiqni saqlash vazirligining 445-sonli «0‘zbekiston Respublikasi xalqiga anesteziologiya-reanimatsiya xizmatini kelajakda takomillashtirish va yaxshilash choralari to‘g‘risida qabul qilgan qaroriga muvofiq, shu soha xizmati takomillashtirib borihnoqda. Bu ikkala sohaning rivojlanishi, ko‘rsatiladigan xizmatlar yoki boshqa o'xshashliklarini hisobga olib, anesteziologiya va reanimatsiya emas, baiki anesteziologiya-reanimatologiya xizmati deb, bu soha shifokorlarini esa anesteziolog-reanimatologlar deb atashga kelishildi.
  
• 
  1999-yilda Respublika anesteziolog - reanimatologlarining birinchi syezdi boiib o4di, Respublika anesteziolog va reanimatologlari assotsiatsiyasi tashkil etildi. Bu tashkilot Yevropa va Jahon anesteziolog-reanimatologlar tashkilotiga kiritildi. 0‘zbekistonda anesteziolog-reanimatologlar tayyorlash va o‘qitish bo‘yicha Yevropa regional fondining ochilishi Respublikamizda anesteziologiya-reanimatologiya xizmati rivojlanishiga turtki boMdi.
  
• 
  2003-2010-yillarda Respublikamizga 250 dan ortiq narkoz, sun’iy nafas berish apparatlari va boshqa diagnostik davolash asbob- uskunalari keltirildi.
  
• 
  Reanimatsiya yoki jadal kuzatish boMimida hamshiraning ish o‘rnini to‘g‘ri tashkii etish
  
• 
  llumshiruning ish o‘rnini lo'g'ri tashkil etish, bemorlar ahvolini yuxshilashda muhim ahiui\iyit(gii cga. Reanimatsiya
  
• 
  palatalari yoki reanimatsiya boMimlarida mavjud jihozlarni ishchi holatda tayyorlab qo‘yishdan maqsad har qanday tasodif va baxtsiz hodisalarda ham malakali yordam ko‘rsatishdir.
  
• 
  Reanimatsiya palatalarida hamshiraning ish o‘rni palata ichida bo‘lishi, bu bemor organizmida bo‘ladigan o‘zgarishlar va boshqa ko‘rsatkichlarni o‘z vaqtida aniqlab, tegishli yordam ko‘rsatish imkonini beradi. Bemor reanimatsiya boMimiga qabul qilingandan so‘ng, hamshira birinchi navbatda qilinadigan ishlar tartibini tuzadi, sun’iy nafas berish apparatida turgan bemorlarga alohida e’tibor beradi. Navbatchilikni qabul qilayotgan hamshira dori-darmondan tortib, xonadagi barcha asboblar ishga taxtligini tekshiradi.
  
• 
  Reanimatsiya va intensiv terapiya boMimining tuzilish va
  
• 
  jihozlanishi ^
  
• 
  Reanimatsiya va intensiv terapiya bo‘limi tarkibida reani­matsiya zali, intensiv terapiya palatalari, muolaja xonasi, shifokorlar xonasi, hamshiralar xonasi, boMim boshlig‘i va katta hamshira xonalari, apparatlar va oqliklar xonalari. ekspress-laboratoriya, dush va hojatxonalar boMadi. Reanimatsiya va intensiv terapiya boMimi tuzilishining asosiy prinsipi markazda reanimatsiya zali va uning atrofida intensiv terapiya palatalarini joylashishidir.
  
• 
  Bu joylashuv hamshira postfdan hamma bemorlarni kuzatish imkonini beradi. Bo‘limning tuzilishida quyidagi shartlarga amal qilish ko'zda tutilgan. Har bir bemorni kuzata olish va bemor karavotiga har tomondan maxsus apparaturalarni o'rnata olish. Xonalarda elektr tokiga ulanadigan apparatlardan foydalanilishi sababli yerga ulanish imkoniyati bo'lishi zarur va apparaturalar uchun tagliklar bilan jihozlangan boMishi zarur. Har bir karavot oldida kislorod manbai, manfiy bosim sistemasi(faol drenajlash uchun) va bosimli sistemalar (o'pka sun’iy ventilatsiyasi apparati
  

Bo‘lim narkoz va nafas berish apparaturalari, kardiomonitorlar va pulsoksimetrlar, elektrodefibrillatorlar va kardiostimulatorlar, efferent davolash usullari (gemosorbsiya, qonni ultrabinafsha nurlantirish) moslamalari, elektro- so‘rg‘ich, ingalyatorlar, portativ rentgen apparati, traxea intubatsiyasi, traxeostomiya, markaziy venalarni kateterlash, prevral va lyumbal punksiya uchun jihozlar to'plam*, «Ambu» qopchasi, zondlar va kateterlar, funksional o‘zgarishlar haqida o‘z vaqtida xabar berishdan iborat. Shuningdek, qabul qilinayotgan suyuqlik hajmi va ajralayotgan massalami kuzatish va ushbu ma’lumotlarni yozuvlar shaklida qayd qilishdir. Mazkur holatda bemorning ahvoli haqida oila a’zolariga ma’Iumot berib turish zarur. Intensiv kuzatish apparatlaridan foydalanib bemorni kuzatish.
Tezkor va intensiv terapiyani o‘tkazish vaqtida bemorning hayotini saqlab qolish eng muhim vazifa boMganligi sababii, ko‘p sonli apparatlar va doimiy kuzatish tizimi qo‘llanadi. Reanimatsiya va intensiv terapiya boMimida maxsus qurilma- monitorlar yordamida bemoriarni kuzatish organizm holati haqidagi obyektiv ma’lumotlarni to'piash va to‘satdan yuzaga keiadigan hayot uchun xavfli holatlar haqida xavf-xatar signaiini berish imkoniyatini beradi.
Reanimatsiya va intensiv terapiya boMimi hamshirasining vazifalari:

1. 
   Hamshira ishni boshlaganida quyidagilarni hajarishi shart:
   

• 
  boMimdagi bemorlar haqida ma’Iumot yig‘ish va nostabil gemodinamikali, terminal va koma holatidagi. o‘pka sun’iy ventilatsiyasi o‘tkazilayotgan, operatsiyadan keyingi va psixozli bemorlarga alohida e’tibor berishi;
  
• 
  bemorlar va ularning psixik hoiatini og‘irlik darajasini baholashi;
  
• 
  arterial qon bosim, puls, nafas olish tezligi, tana harorati, diurez, yuborilgan suyuqlik hajmini oMchash va intensiv terapiya kartasida qayd qilishi;
  
• 
  qo‘yilgan bogMamlar hoiatini baholash (joyidan surilma- ganligi, ifloslanganligi);
  
• 
  kateterlar, zondlar, stomalar holatining va mahkam- langanligi va o‘tkazuvchanligini, drenajlar va ulardan chiqayotgan ajralmalarni baholashi;
  
• 
  yotoq yaralar paydo boMishi mumkin boMgan sohalarda yumshoq to‘qimalar hoiatini baholashi;
  
• 
  monitor datchiklarini to‘g‘ri mahkamlanganligi, monitor ko'rsatkichlari, o‘pkaning sun’iy ventilatsiyasi apparati ishini nazorat qilish;
  
• 
  bemor kasalligini hisobga olgan holda uning hoiatini (Fauler, Sims va boshqa holatlar) nazorat qilish.
  

2. 
   Ish kuni davomida hamshira quyidagilarni hajarishi shart:
   

• 
  bemoriarni yuvintirish va og‘iz bo‘shlig‘i, oraligM, tashqi jinsiy a’zolariga ishlov berishi;
  
• 
  oqliklari va kiyimlarini almashtirishi;
  
• 
  bemoriarni ovqatlantirishi;
  
• 
  yotoq yaralarini oldini olishi;
  
• 
  koma holatidagi bemorlarda endotraxeal yoki traxeosto- mik naycha orqali hamda og‘iz bo‘shlig‘idan balg‘amni so‘rib olish yoMi bilan traxeo-bronxial nafas yoMlari sanatsiyasini amalga oshirishi;
  
• 
  nafas gimnastikasi va davolash fi^ulturasini o‘tkazishi;
  
• 
  markaziy venoz va peridural kateteriar atrofidagi teriga ishlov berish, bogMamini almashtirish, operatsiyadan keyingi ifloslangan bogMamlarni almashtirishi;
  
• 
  oddiy fizioterapevtik muolajalarni (ingalatsiya, banka va xantal qo‘yish, oksigenoterapiya va b.) o4kazishi;
  
• 
  doimiy kateter yoki sistostoma orqali qovuqni antiseptik eritmalar bilan yuvishi (sutkada 2 marta);
  
• 
  nazo‘gastral zond orqali me’dani yuvishi.
  

9.1

Mavzu: _________________________________________________________________________