Tashqi muhitning kishi organizmiga mexanik, elektrotermik, kimyoviy va nur ta’siri natijasida to'qima va a’zolarda anatomik va funksional o'zgarishlarning paydo boMishi shikastlanish deyiladi

Etiologiyasi va patogenezi. Qon aylanishi yetishmovchiligi yurak-tomir kasalliklari oqibatida: faqat yurak, faqat tomir yoki yurak-tomirlar faoHyati buzilishi sababli kelib chiqadi. 0‘tkir yurak yetishmovchiligi miokard qisqarishining buzilishi oqibati bo‘lib, miokard infarkti, xafaqon kasalligining qo‘zishi, paroksizmal taxikardiya, qorinchalar fibrillatsiyasi, yurak illat- lari tufayli kelib chiqadi. Surunkali yurak yetishmovchiligi quyidagi sabablarga ko‘ra rivojlanadi;

1. 
   Yurak mushagining zararlanishi:
   

1. 
   birlamchi (miokarditlar,kardiomiopatiyalar);
   
2. 
   ikkilamchi (toj tomirlar aterosklerozi, infarktdan keyingi kardioskleroz va hokazo).
   

2. 
   Yurak mushagining gemodinamik zo‘riqishi;
   

1. 
   yuqori bosim natijasida (yurak illatlari, mitral stenozi, aorta og‘zi stenozi, uch tavaqali klapan illati kabi kassalliklarda kichik yoki katta qon aylanish doirasida bosim ortishi);
   
2. 
   yurak bo‘lmachalari va qorinchalarida qon hajmining ortib ketishi (mitral tavaqalar yetishmovchiligi, yarim oysimon tava- qalar yetishmovchiligi);
   
3. 
   qon bosimi va hajmining ortib ketishi (murakkab qo‘shma yurak illatlarida).
   

• 3. Yurak qorinchalari diastolik to‘lishining buzilishi (restruk- tiv kardiomiopatiya, yopishqoq perikardit). 0‘tkir tomirlar yetishmovchiligi esa shikastlanishlar, qon oqishi, kelib chiqishi jihatidan turlicha bo‘lgan og‘riq sindromi, o‘tkir zaharlanishlar, infeksion kasalliklar tufayli kelib chiqadi.
. Surankali yurak yetishmovchiligida III bosqich farqlanadi:

1. 
   bosqich—boshlang‘ich bosqich. Bu bosqichda surunkali yurak yetishmovchihgi belgilari jismoniy harakat qilganda bilinadi, osoyishtalikda belgilar yo‘qoladi. Bemoming ish qobiliyati pasayadi.
   
2. 
   bosqich—2 ta: A; В fazaga bo‘linadi:
   

IIA fazasi—qon aylanishi buzilishining belgilari osoyishtalikda ko‘p bilinmaydi. Gemodinamika buzilishlari katta va kichik qon aylanish doiralarida bo‘ladi.

2. 
   В fazasida qon aylanishi buzilishining belgilari yaqqol ko‘rinadi.
   

Katta va kichik qon aylanish doiralarida og‘ir gemodinamik o‘zgarishlar kuzatiladi.

2. 
   bosqich—oxirgi, distrofik o‘zgarishlar bosqichi bo‘lib, bunda organizmdagi organ va to‘qimalarda qaytmas o‘zgarishlar paydo bo‘ladi. Bemorlarning ish qobiliyati yo'qoladi.