Tayyor dori turlari texnologiyasi

 
Amaliy  mashg„ulot  mavzusini  yoritishda  “Vertushka”  pedagogik  texnologiya  usulidan 
foydalaniladi  
 
Vaziyatli masalalar: 
1.  Massaning sochiluvchanligi yaxshi, lekin olingan tabletkaning qattiqligi qoniqarsiz. 
2.  Massaning fraksion tarkibi qoniqarsiz.  
3.  Massaning sochiluvchan zichligi talabga javob bermaydi.  
Talabalar bilimini tekshirish uchun savollar: 
1.  Presslanadigan massaning texnologik xossalarini sanang. 
2.  Massaning fraksion tarkibi va uni aniqlash. 
3.  Massaning sochiluvchanligi va uni aniqlash. 
4.  Massaning sochiluvchan zichligi va uni aniqlash. 
5.  Massaning sochiluvchan zichligini yaxshilash usullari. 
6.  Massaning sochiluvchanligini yaxshilash usullari. 
7.  Massaning fraksion tarkibini yaxshilash usullari. 
8.  Massaning sochiluvchan zichligi bo„yicha me‟yorlar. 
9.  Massaning sochiluvchanligi bo„yicha me‟yorlar. 
Ўқитувчи: 
прессаланадиган 
массанинг 
технологик 
ҳоссалари 
1-талаба  
жавоб: заррачаларнинг 
шакли ва ўлчами 
2-талаба  
жавоб: фракцион 
таркиб 
3-талаба  
жавоб: сочилувчанлик 
4-талаба  
жавоб: сочилувчан 
зичлик 
5-талаба  
жавоб: 
прессланувчанлик 
6-талаба  
жавоб: зичланиш 
кўрсаткичи  
7-талаба  
жавоб: қолдиқ намлик 

 
23 
10.  Massaning fraksion tarkibi bo„yicha me‟yorlar. 
Massaning texnologik xossalarini aniqlash. 
Vazifa 
1. Massaning fraksion tarkibini aniqlang. 
2. Massaning sochiluvchanligini aniqlang. 
3. Massaning sochiluvchan zichligini aniqlang. 
Kerakli asbob-uskunalar va yordamchi materiallar: 
1. VP-12A va 545-AK-Z asboblari.  
2. Elaklar to„plami (2000, 1000, 500, 250, 150,125 va 80 mkm li). 
3. Teshigining diametri 25 mm li qolip.  
4. “Erveka” firmasining tebratgich asbobi.  
5. Tarozi va toshlar.  
6. Pergament qog„ozi.  
7. Mikrometr, chizg„ich va slyuda.  
8. Presslanadigan massa. 
Ishni bajarish tartibi: 
1. Massaning fraksion tarkibini aniqlash. Buning uchun 100  g massa  har xil diametrli (2000, 
1000,  500,  250,  150,  125  va  80  mkm)  elaklar  to„plamiga  solinib,    elanadi.  Buning  uchun  massa  eng 
yuqoridagi  elakka  solinib,  tebranma  asbobga  5  daqiqa,  36  rad/soniya  tezlikka  qo„yiladi.  Bir  daqiqadan 
so„ng elaklar ochilib, elakdagi massa alohida-alohida 0,01g aniqlikda tortiladi va olingan natijalar jadval 
ko„rinishida  yoziladi.  Elak  ustida  qolgani  (+),  elakdan  o„tgani  (-)  ishorasi  bilan  belgilanadi.  Fraksion 
tarkib mkm, % bilan ifodalanadi. 
2.  Massaning  sochiluvchanligini  aniqlash.  Sochiluvchanlik  VP-12  asbobida  aniqlanadi. 
Massadan 50 g tortib olib, xampaga solinadi. 20 soniya davomida zichlanadi, so„ng pastki teshik ochiladi 
va massaning oqib tushish tezligi sekundomer orqali nazorat qilinadi. Sochiluvchanlik quyidagi tenglama 
yordamida hisoblanadi: 
20


t
m
V
соч
, 
bu erda,  
V
soch  
- massaning sochiluvchanligi, g/s 
. 
 10
-3
; 
 
 
m  
- voronkaga solingan massaning og„irligi, g; 
 
 
t  
- massani oqib o„tishi uchun safrlangan vaqt, sekund; 
 
 
20  
- massani zichlash uchun ketgan vaqt, sekund. 
Aniqlash 5 marta qaytariladi va o„rtacha natija olinadi.  
3. Sochiluvchan zichlikni aniqlash. Sochiluvchan zichlik - modda massasini egallagan hajmiga 
bo„lgan  nisbati  bo„lib,  uni  aniklash  uchun  silindr,  qolip  yoki  545  AK-3  asbobidan  foydalaniladi. 
Teshigining diametri 25 mm li qolipda aniqlash uchun pergament qog„oz ustiga qolip qo„yiladi va massa 
bilan to„ldiriladi, qolip ustidagi ortiqcha qism massa chizg„ich yordamida surib tashlanib, qolip ichidagi 
massa  tortiladi  va  qolip  hajmiga  bo„linadi.  Jarayon  3  marta  qaytariladi  va  o„rtachasi  olinib,  quyidagi 
tenglama    yordamida sochiluvchan zichlik xisoblanadi. 
V
m
соч


, 
bu erda,  
s
soch
   - sochiluvchan zichlik, kg/m
3
; 
 
 
m  
- qolip ichidagi massaning og„irligi, g; 
  
 
V  
- qolipning hajmi (rr
2
h). 
 
 
 
 

 
24 
1-jadval 
Presslanadigan massaning texnologik xossalarini aniqlash natijalari 
t/r 
O„rganilgan ko„rsatkichlar 
O„lchov birliklari 
Olingan natijalar 
1. 
Fraksion tarkib, + 2000 
                  - 2000    + 1000  
                  - 1000    + 500 
                  - 500      + 250 
                  - 250      + 150 
                  - 150      + 125 
                  - 125      + 80 
                  - 80 
mkm, % 
 
2. 
Sochiluvchanlik 
10
-3 .
g/s  
 
3. 
Sochiluvchan zillik 
kg/sm
3
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
25 
6-mavzu.  Presslanadigan  massaning  zichlanish  ko‟rsatkichi,  presslanuvchanlik  va  qoldiq 
namligini aniqlash 
Maqsad: Presslanadigan massaning texnologik xossalariga qarab maqsadga muvofiq texnologik 
usul  va  yordamchi  moddalar  turi  va  miqdori  tanlanadi.  Presslanadigan  massaning  texnologik 
xossalaridan  zichlanish  ko„rsatkichi,  presslanuvchanlik  va  qoldiq  namlikni  aniqlash,  qoniqarsiz 
texnologik  xossalarni  (zichlanish  ko„rsatkichi,  presslanuvchanlik  va  qoldiq  namlik)  namoyon  etgan 
massalarning texnologik xossalarini yaxshilash chora tadbirlarini ishlab chiqish. 
Mavzuning  ahamiyati:  Tabletkalar  texnologiyasida  presslanadigan  massaning  texnologik 
xossalarini  o„rganish  natijasida,  bu  massadan  sifatli  tabletka  olish  mumkin  yoki  mumkin  emasligi 
to„g„risida oldindan xulosa berish mumkin bo„ladi. Ijobiy ko„rsatkichlarni ya‟ni zichlanish ko„rsatkichi, 
presslanuvchanlik  va  qoldiq  namlikni  namoyon  etgan  presslanadigan  massalardan  sifatli  tabletka  olish 
imkoniyati  katta  bo„ladi.  SHunday  ekan,  presslanadigan  massaning  texnologik  xossalarini  (zichlanish 
ko„rsatkichi,  presslanuvchanlik  va  qoldiq  namlik)  aniqlashda  qoniqarli  natijalarga  erishish  tabletkalar 
texnologiyasi va nomenklaturasida muhim ahamiyat kasb etadi.
 
Amaliy  mashg„ulot  mavzusini  yoritishda  “Bumerang”  pedagogik  texnologiya  usulidan 
foydalaniladi  
 
Vaziyatli masalalar: 
1. Massaning presslanuvchanligi yaxshi, lekin olingan tabletkaning qattiqligi qoniqarsiz. 
2. Massaning zichlanish ko„rsatkichi qoniqarsiz.  
3. Massaning qoldiq namligi talabga javob bermaydi.  
Talabalar bilimini tekshirish uchun savollar: 
1. Presslanadigan massaning texnologik xossalarini sanang. 
2. Massaning presslanuvchanligi va uni aniqlash. 
3. Massaning zichlanish ko„rsatkichi va uni aniqlash. 
4. Massaning qoldiq namligi va uni aniqlash. 
5. Massaning presslanuvchanligini yaxshilash usullari. 
6. Massaning zichlanish ko„rsatkichini yaxshilash usullari. 
7. Massaning qoldiq namligini yaxshilash usullari. 
8. Massaning presslanuvchanligi bo„yicha me‟yorlar. 
9. Massaning zichlanish ko„rsatkichi bo„yicha me‟yorlar. 
Ўқитувчи: 
прессаланадиган 
массанинг энг 
асосий технологик 
ҳоссалари 
1-талаба  
жавоб: заррачаларнинг 
шакли ва ўлчами 
2-талаба  
жавоб: фракцион 
таркиб 
3-талаба  
жавоб: сочилувчанлик 
4-талаба  
жавоб: сочилувчан 
зичлик 
5-талаба  
жавоб: 
прессланувчанлик 
6-талаба  
жавоб: зичланиш 
кўрсаткичи  
7-талаба  
жавоб: қолдиқ намлик 

 
26 
10.  Massaning qoldiq namligi bo„yicha me‟yorlar. 
Massaning texnologik xossalarini aniqlash. 
Vazifa 
1. Massaning presslanuvchanligini aniqlang. 
2. Massaning zichlanish ko„rsatkichini aniqlang. 
3. Massaning qoldiq namligini aniqlang. 
Kerakli asbob-uskunalar va yordamchi materiallar: 
1. Qo„l gidropressi. 
2. Keet apparati 
3. Teshigining diametri 25 mm li qolip.  
4. Teshigining diametri 11 mm li qolip va puansonlar.  
5. Konussimon silindr. 
6. Tabletkaning sinishga bo„lgan qattiqligini aniqlaydigan asbob. 
7. Tarozi va toshlar.  
8. Pergament qog„ozi.  
9. Mikrometr, chizg„ich va slyuda.  
10. Presslanadigan massa. 
Ishni bajarish tartibi: 
1.  Massaning  presslanuvchanligini  aniqlash.  Bu  ko„rsatkich  gidropress  asbobi  yordamida, 
120,0  MPa  bosimda,  0,5g  massani,  teshigining  diametri  11  mm  bo„lgan  qolipda  presslab  aniqlanadi. 
So„ng tabletkaning sinishga bo„lgan qattiqligi aniqlanadi va Nyu‟ton (N) bilan ifodalanadi.  
2.  3ichlanish  koeffitsientini  aniqlash.  Buning  uchun  0,5  g  massa  diametri  11      mm,   
balandligi      22,3      mm      bo„lgan      qolipda,  1200kg/sm
2
  bosimda  presslanadi.  Zichlanish  koeffitsienti, 
olingan  massaning  qolipdagi  presslanguncha  bo„lgan  balandligini  tabletka  balandligi  nisbatiga  teng 
bo„lib, u quyidagi tenglama bilan xisoblanadi: 
2
1
h
h
К

       
bu erda,  
K - zichlanish koeffitsienti; 
         h
1
 - massani qolipdagi presslangungacha bo„lgan balandligi, mm; 
 
 
h
2 
-
 
tabletkaning balandligi, mm 
Misol  tariqasida  amidopirinni  zichlanish  koeffitsientini  aniqlashni  ko„rib  chiqamiz.  Qolip 
balandligi 22,3 mm, shu hajmdagi modda mikdori 1,24 g. ni tashkil etgan bo„lsa,  
 
 
 
 
22,3 mm 
- 
1,24 g 
 
 
 
 
X  
 
- 
0,5 g 
9
24
51
,
0
5
,
22



Х
mm 
Demak,  0,5  g  massa  qolipda  9  mm  balandlikni  egallaydi  (h
1
=9  mm).  Olingan  tabletkaning 
balanddigi  mikrometr  bilan  o„lchanganda  h
2
=4,45  mm  ni  tashkil  qiladi.  Amidopirinni  zichlanish 
koeffitsienti 2,02 ga teng. 
3. Massaning qoldiq namligini aniqlash. 
Har  bir  granula  massasi  uchun  qoldiq  namlik  tajriba  yo„li  orqali  topiladi.  Tarkibida 
kristallizatsion  suv  saqlagan  substansiyalardan  tayyorlangan  granula  massalarining  qoldik  namligi, 
kristallogidratlar  miqdoriga  yaqin  bo„lishi  kerak.  Mo„„tadil  qoldiq  namlik  zarrachalar  orasida 
“ko„prikcha” vazifasini bajarib, zarrachalarni bir-biriga yaqinlashishiga yordam beradi va sifatli granula 
olish imkoniyatini yaratadi.  
Horijiy  davlatlarda  qoldiq  namlikni  “Fisher”  reaktivi  yordamida  aniqlash  keng  tarqalgan. 
Ampitsillin,  amoksitsillin  va  amoksiklav  granulalaridagi  qoldiq  namlik  aynan  shu  usulda  aniqlanadi. 
Lekin “Fisher” reaktivi o„ta zaharli bo„lganligi uchun bizda deyarli qo„llanilmaydi. 

 
27 
Qoliq  namlikni  MHlarda  ko„rsatilgan  og„irliklar  farqi  bo„yicha  aniqlanadi.  Bu  usul  sodda 
bo„lishiga  qaramay  ko„p  vaqtni  oladi.  SHuning  uchun  ham  hozirgi  vaqtda  tez  aniqlash  usullaridan 
foydalaniladi.  Amalda  qo„llanilayotgan  usullardan  biri  YAponiyaning  “Kett”  firmasi  tomonidan  taklif 
etilgan    namlik  o„lchagich  asbobi  yordamida  aniqlashdir.  Bu  usul  og„irliklar  farqini  aniqlashga 
asoslangan  bo„lib,  sezgir  tarozi  asosida  qurilgan.  500  Vt  infraqizil  nur  tarqatuvchi  bir,  ikki  yoki  uchta 
lampa  issiqlik  manbai  bo„lib  hizmat    qiladi.  Tarozining  o„ng  pallasiga  5  g  quritiladigan  modda  bir 
tekisda  yoyib  solinadi.  CHap  tomoniga  5  g  li  tosh  qo„yiladi.  Haroratni  nazorat  qilib  turish  uchun 
tutqichga termometr o„rnanitlgan bo„ladi. Lampa massa ustiga to„g„rilab mustahkamlanadi. 
Quritish  jarayonining  borishiga  qarab  lampaning  yuqori  yoki  pastga  harakatlantirib,  haroratni 
oshirishyoki  kamaytirish  mumkin.  Namlik  yo„qolishi  bilan  tarozi  darajasiga  o„rnatilgan  strelka  "0" 
nuqtadan  yuqoriga  ko„tariladi.  U  reyter  yordamida  muvozanat  holatiga  keltiriladi.  Quritish  muvozanat 
holatiga keltirilgan strelka o„zgarmay qolguncha  davom ettiriladi. SHkala 20 darajaga bo„lingan bo„lib, 
reyter to„xtagan son granulaning qoldiq namligini foiz miqdorida ko„rsatadi. Bu jarayon infraqizil nurlar 
ta‟sirida bo„lganligi uchun tez bajariladi. 
1 jadval 
Presslanadigan massaning texnologik xossalarini aniqlash natijalari 
t/r 
O„rganilgan ko„rsatkichlar 
O„lchov birliklari 
Olingan natijalar 
1. 
Presslanuvchanlik 
N 
 
2. 
Zichlanish ko„rsatkichi 
K 
 
3. 
Qoldiq namlik 
% 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
28 
7-mavzu. Natriy xlorid tabletkasini tayyorlash texnologiyasi 
Maqsad:  Tabletkalar  texnologiyasida  bugungi  kunda  ikki  xil  texnologiya  mavjud  bo„lib,  ular 
to„g„ridan-to„g„ri presslash va nam donadorlash usullarida tabletka olish xisoblanadi. To„g„ridan-to„g„ri 
va  nam  donadorlash  usullari  orqali  tayyorlanadigan  tabletkalar  texnologiyasidagi  o„ziga  xos  tomonlar, 
shuningdek  bu  usullar  bo„yicha  tabletka  tayyorlashda  ishlatiladigan  yordamchi  moddalar  turi  va 
miqdorini to„g„ri tanlash yuzasidan umumiy tushunchalarga ega bo„lish. 
Mavzuning ahamiyati: Presslanadigan massaning texnologik xossalari va undan olingan andoza 
tabletkaning  qattiqligi  va  parchalanishi  qoniqarli  bo„lgan  xollarda  to„g„ridan-to„g„ri  presslab  tabletka 
olish  imkoniyati  yaratiladi.  Bu  usul  bo„yicha  olingan  tabletka  ham  iqtisodiy  nuqtai  nazaridan,  ham 
biologik samaradorligi jihatidan boshqa usul bo„yicha olingan tabletkalardan bir qator ustunliklarga ega 
bo„ladi.  
Amaliy  mashg„ulot  mavzusini  yoritishda  “Qaynoq  kartoshka”  pedagogik  texnologiya 
usulidan foydalaniladi  
 
 
Vaziyatli masalalar: 
1. Massa qolipga yopishib, tabletkaning sathi va chetlari silliq chiqmayotganligi kuzatildi.  
2. Tabletkaning o„rtacha og„irligi va undan farqi talab darajasida emas. 
Z. Tabletkaning sinishga bo„lgan qattiqligi talabga javob bermadi. 
4. Tabletkaning sirtida oq dog„lar borligi kuzatildi. 
Talabalar bilimini tekshirish uchun savollar: 
1. YOrdamchi moddalarni ishlatishdan kuzatilgan Maqsad:  
2. YOrdamchi moddalar qanday guruxlarga bo„linadi.  
3. Nam massani quritish usullari.  
1-талаба: 
1-тўғридан-тўғри ва нам донадорлаб 
2-Ёрдамчи моддалар қўшиб ва ѐрдамчи 
моддалар қўшмасдан 
3-Нам донадорлаш усулида 
4-Тўғридан-тўғри пресслаш усулида 
5-0,00365 г. 
 
5-талаба: 
“Бекарбон” 
таблеткаси 
таркибидаги 
крахмал миқдори 
2-талаба: 
Тўғридан тўғри 
пресслаб таблетка 
олиш усулларини 
айтинг 
Ўқитувчи: 
Таблетка 
тайѐрлаш 
усулларини 
сананг 
4-талаба: 
Натрий хлорид таблеткаси 
қайси усул бўйича олинади? 
3-талаба:  
Стрептоцид таблеткаси 
қайси усулда олинади? 

 
29 
4. Bog„lovchi moddalar va ularning turlari. 
5. Sirpantiruvchi va parchalantiruvchi moddalarga misollar keltiring. 
6. Parchalantiruvchi moddalar samaradorligi, ularga misollar keltiring. 
7. Antifriksion moddalar, ularga misollar keltiring. 
8. Qaysi xollarda kraxmal parchalantiruvchi  sifatida samara bermaydi? 
9. Gaz  hosil qiluvchi  yordamchi  moddalarning ta‟siri nimaga asoslangan? 
10.  Quyidagi  tabletka  uchun  yordamchi  moddalar  mikdorini  tanlang:  analgin  0,5  g 
(tabletkaning o„rtacha massasi 0,55 g) 
1-laboratoriya ishi 
Natriy xloridning 0,9 g li tabletkalari. 
Tabulettae Natrii chloridi 0,9 g. 
Vazifa 
1. 50 dona natriy xlorid tabletkasini to„g„ridan-to„g„ri presslash usuli orqali tayyorlang. 
2. Laboratoriya ishini qadamma-qadam bajarishni chizing. 
3. Tayyor maxsulotning sifatini tekshiring  
Tarkibi.  
Natriy xlorid 
 
- 0,9 g 
Kerakli asbob-uskunalar va yordamchi materiallar: 
1. Zarb bilan ishlaydigan tabletka mashinasi.  
2. Diametri 12 mm li qolip va puansonlar.  
3. Quritgich javoni. 
4. Teshigining diametri 1000 mkm bo„lgan elak.  
5. Tarozi va toshlar, qog„oz, slyuda, chinni kosacha.  
6. Kalsiy stearat.  
7.Paxta yoki doka.  
8. Hajmi 100 mm li tagi yassi kolba.  
9. Quritilgan natriy xlorid.  
10. Gidropress.  
11. Tozalangan suv.  
12. Tayyor maxsulotni qadoqlaydigan idish. 
Ishni bajarish tartibi 
Oldindan  quritib,  maydalangan  natriy  xlorid  substansiyasi  diametri    1000  mkm  li  elakdan 
o„tkazilib,  zarb  bilan  ishlaydigan  tabletka  mashinasida  0,9  grammdan,  diametri  12  mm  li  qolipda 
presslanadi.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
30 
Laboratoriya ishini qadamma-qadam bajarish 
 
 
 
Tayyor maxsulotning sifatini tekshirish 
Tayyor maxsulotning tavsifi. Oq rangli, sho„r ma‟zali tabletka. 
Chinligi.  Tabletkaning  eritmasi  sirka  kislota  ishtirokida  rux  uronil  atsetat  bilan  sariq  kristal 
cho„kma hosil qiladi (natriy).  
Preparat eritmasi nitrit kislota ishtirokida kumush nitrat bilan ammiakda eriydigan oq cho„kma 
hosil qiladi (xloridlar). 
Miqdorini  aniqlash.  Kaliy  xromat  indikatori  ishtirokida  argentometrik  usulda  aniqlanadi. 
Tabletkada natriy xlorid mikdori 0,86-0,94 g bo„lishi kerak. 
Sifatini  tekshirish.  Tayyor  tabletkalar  tashqi  ko„rinishi,  o„rtacha  og„irligi  va  undan  farqi, 
parchalanishi va qattiqligi bo„yicha tekshiriladi. 
Qadoqlash. SHisha idishlarda 50-100 tadan chiqariladi. 
Saqlanishi. YAxshi berkitilgan shisha idishlarda saqlanadi. 
Ishlatilishi. Izotonik va gipertonik eritmalar tayyorlash uchun ishlatiladi. 3,5-10% li gipertonik 
eritmasi yiringli yaralarni yuvishda va antiseptik vosita sifatida ishlatiladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Бажарилди 
Майдалаш 
Элаш 
Пресслаш 
Баҳолаш 
Қадоқлаш 
Тайѐр маҳсулот 
Ҳосил бўлди 
Олинди 
Натрий хлорид 
Таблетка 
Қадоқловчи 
материал 

 
31 
8-mavzu. Streptotsid tabletkasini tayyorlash texnologiyasi 
Maqsad:  Tabletkalar  texnologiyasida  bugungi  kunda  ikki  xil  texnologiya  mavjud  bo„lib,  ular 
to„g„ridan-to„g„ri presslash va nam donadorlash usullarida tabletka olish xisoblanadi. To„g„ridan-to„g„ri 
va  nam  donadorlash  usullari  orqali  tayyorlanadigan  tabletkalar  texnologiyasidagi  o„ziga  xos  tomonlar, 
shuningdek  bu  usullar  bo„yicha  tabletka  tayyorlashda  ishlatiladigan  yordamchi  moddalar  turi  va 
miqdorini to„g„ri tanlash yuzasidan umumiy tushunchalarga ega bo„lish. 
Mavzuning  ahamiyati:  Aksariyat  xollarda  tabletkalar  nam  donadorlash  usuli  yordamida 
tayyorlanadi.  SHunday  ekan,  nam  donadorlash  usuli  bo„yicha  tabletka  tayyorlashda  ishlatiladigan 
yordamchi moddalar va texnologik jarayonlar, tabletka ishlab chiqarish texnologiyasida muhim ahamiyat 
kasb etadi. 
Amaliy  mashg„ulot  mavzusini  yoritishda  “Qaynoq  kartoshka”  pedagogik  texnologiya 
usulidan foydalaniladi  
 
 
Vaziyatli masalalar: 
1. Massa qolipga yopishib, tabletkaning sathi va chetlari silliq chiqmayotganligi kuzatildi.  
2. Tabletkaning o„rtacha og„irligi va undan farqi talab darajasida emas. 
Z. Tabletkaning sinishga bo„lgan qattiqligi talabga javob bermadi. 
4. Tabletkaning sirtida oq dog„lar borligi kuzatildi. 
Talabalar bilimini tekshirish uchun savollar: 
1. Yordamchi moddalarni ishlatishdan kuzatilgan maqsad  
2. Yordamchi moddalar qanday guruxlarga bo„linadi.  
3. Nam massani quritish usullari.  
4. Bog„lovchi moddalar va ularning turlari. 
1-талаба: 
1-тўғридан-тўғри ва нам донадорлаб 
2-Ёрдамчи моддалар қўшиб ва ѐрдамчи 
моддалар қўшмасдан 
3-Нам донадорлаш усулида 
4-Тўғридан-тўғри пресслаш усулида 
5-0,00365 г. 
 
5-талаба: 
“Бекарбон” 
таблеткаси 
таркибидаги 
крахмал миқдори 
2-талаба: 
Тўғридан тўғри 
пресслаб таблетка 
олиш усулларини 
айтинг 
Ўқитувчи: 
Таблетка 
тайѐрлаш 
усулларини 
сананг 
4-талаба: 
Натрий хлорид таблеткаси 
қайси усул бўйича олинади? 
3-талаба:  
Стрептоцид таблеткаси 
қайси усулда олинади? 

 
32 
5. Sirpantiruvchi va parchalantiruvchi moddalarga misollar keltiring. 
6. Parchalantiruvchi moddalar samaradorligi, ularga misollar keltiring. 
7. Antifriksion moddalar, ularga misollar keltiring. 
8. Qaysi xollarda kraxmal parchalantiruvchi  sifatida samara bermaydi? 
9. Gaz  hosil qiluvchi  yordamchi  moddalarning ta‟siri nimaga asoslangan? 
10.  Quyidagi  tabletka  uchun  yordamchi  moddalar  mikdorini  tanlang:  analgin  0,5  g 
(tabletkaning o„rtacha massasi 0,55 g) 
1-laboratoriya ishi