Телекоммуникация тармоқлари ва тизимларини эксплуатация қилиш муаммолари

2.3. LTE tizimlarda hizmat ko’rsatish sifatini ta’minlash 
Aloqa tarmoqlarida hizmat ko‟rsatish sifati QoS (inglizchadan Quality of 
Sevis hizmat ko‟rsatish sifati) orqali aniqlanadi. QoS aloqa tarmog‟ini taklif
etiladigang aloqa hizmatlarining sifati haqida berilgan kelishuvga moslik darajasini 
aniqlaydi. Ko‟plab xollar uchun aloqa sifati to‟rtta parametrlar orqali aniqlanadi:
o‟tkazish palosasi (inglizchada Bandwidth) axborotlarni uzatish tizimining 

nominal o‟tkazish qobiliyatini tafsiflaydi, bit/s kbit/s va Mbit/slarda o‟lchanadi;

paketli o‟tkazishdagi ushlanish (inglizchada Delay) jo‟natuvchidan oluvchiga 
paketlarni yotkazish vaqtida aniqlaydi, milisekundlarda (ms) o‟lchanadi;
djitter (inglizchada Jitter) paketlarni o‟tkazishda ushlanishlarning tebranishi 
(nostabilligi), dgashlarda o‟lchanadi;
paketlarning yo‟qotilishi (inglizchada Packet loss) uzatish vaqtida yo‟qotilgan 
paketlar miqdorini aniqlaydi, uzatilgan paketlarning umumiy soniga nisbatan
foizlarda o‟lchanadi. 
Soddaroq tushuntirish uchun aloqa kanalini shartli quvir, ko‟rinishida
o‟tkazish qobiliyatini esa ichki parametrlar quvirining kengligi va uzunligi 
funksiyasi
sifatida 
tasavvur
etish

mumkin
[16]. Ma‟lumotlarni uzatish 

marshrutizatorlardagi “shisha idish bug‟zi” muommosi bilan FIFO birinchi kelgan
– birinchi ketgan (inglizchada First In -First Out) usuli ishlatiladi. Intensiv trafikda 
bu juda oson xal etiladigan tiqilishlarni yuzaga keltiradi. FIFO navbati kirmagan
barcha paketlar marshrutizator tomonidan rad etiladi va mos ravishda 
qaytmasyo‟qoladi. Paketlar ilg‟orligi prioritetik ToS (inglizchada Type of Service)

---

---

38
tqdim etiladigan servis turiga bog‟liq bo‟lgan “aqlli” navbatlardan foydalanish eng 

yaxshi usul hisoblanadi. Bunda “aqlli” navbatlarni yaratish uchun paketlar o‟zlari

bilan servis turi ishorasini olib yurishi zarur. Masalan TR yoki SMITP paketlarga 
nisbatan vakilli ulanishlarga sodir bo‟lgan tovush paketlariga (VoIP) yuqoriroq
ilg‟orlikni berish mantidan to‟g‟ri keladi. Amalda bunday ilg‟orilashtirishga 
(predmetetiklash tizimiga) asoslangan QoS atamasi ko‟p tarqalgan. Xizmat
ko‟rsatish sifati bir necha QoS mordellariga asoslanishi mumkin. 
“Kafolatlanmagan еtkazish” modeli (inglizchada Best Effort Servise) silliq 

rostlash mexanizmi hisoblanmaydi, faqat rostlashning va trafikning aloxida

sinflarini qandaydir ajratishlarsiz o‟tkazish qobiliyatini oddiy oshirish uchun 
hizmat qiladi;
“Integrasiyalangan hizmat ko‟rsatish” modeli (Integrated Service - IntServ) 

signalning barcha yo‟llarida zarur o‟tkazish qobiliyatini kafolatlash bilan skvoz

hizmat ko‟rsatishni (inglizcha End to end) ta‟minlaydi; 
“Differensiyalangan hizmat ko‟rsatish” modeli (inglizchada Differentiated 

Service - DiffServ) tarmoqning yadrosida resurslarning taqsimlash asosida QoS

ni va talab etiladigan hizmatlarni taqdim etish maqsadida kombinasiyalanadigan 
tarmoq chegaralarida ma‟lum klassifikasiyalarni va cheklashlarni ta‟minlaydi.
Bu modelda sinflar bo‟yicha trafiklarning bo‟linishi kiritiladi, ularning har 
biriga o‟zining QoS darajasi aniqlanadi. DiffServ trafikning shakllanishini
boshqarish 
(paketlarning
sinflarga 
bo‟linishi,
belgilash, 
intensivlikni
boshqarish) va siyosatni boshqarishdan (resurslarni taqsimlash, paketlarni 
o‟chirish siyosati) tashkil topgan. DiffServ trafikning ilg‟orligini aqlli
boshqarish to‟g‟ri keladigan misol hisoblaydi.