Telekommunikatsiya texnologiyalari va kasbiy ta’lim” fakulteti 4– bosqich tt-13-18 – guruh

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKЕNT AXBOROT TЕXNOLOGIYALARI UNIVЕRSITЕTI QARSHI FILIALI

“Telekommunikatsiya texnologiyalari va kasbiy ta’lim” fakulteti

4– bosqich TT-13-18 – guruh
“Signallarga raqamli ishlov berish” fanidan

MUSTAQIL ISHI -2

Bajardi : O.Uljayev
Qabul qildi: B.To’ychiyev
Qarshi 2022
Reja:

1.Adaptiv filtrlardan amaliy foydalanish. Chiziqli bashoratlash.

2.Shovqinni bartaraf etish. Aloqa kanali chastotalar xarakteristikasini to‘g‘rilash. Aks sadoni bartaraf etish.
3.Diskret signallarning matematik modellari.
4.Sinov diskret signallari. Signallarga raqamli ishlov berish umumlashgan sxemasi.
5.Furye diskret almashtirishi (FDA) va teskari FDA.


ADAPTIV FILTRLAR HAQIDA ASOSIY TUSHUNCHALAR

Adaptiv filtrlarni bir necha turlarga ajratish mumkin. Bunda asosiy belgilardan biri bu etalon (andozaviy) yoki tayanch signalining bor yoki yo'qligi hisoblanadi. Agar etalon signali bor bo‘lsa, u holda adaptatsiya (moslashish) jarayoni o‘qituvchi yordamida bilim olish deb ataladi. Bu holda adaptiv filtr o‘z chiqish signalini iloji boricha etalon signalga moslashtirishga intiladi. Moslashish darajasi adaptiv filtrlaming ishlash algoritmiga bog‘liq. Etalon signalsiz moslashish “ko‘r-ko‘rona” moslashuv yoki o‘qituvchisiz bilim olish deb ataladi. Bu holda albatta qabul qilinayotgan kirish signalining tarkibi haqida ba’zi ko‘rsatkichlar ma’lum bo‘lishi kerak (misol uchun, modulyatsiya turi va uning o‘zgarish chegaralari). Kolr-ko‘rona adaptatsiyani amalga oshirish etalon signalni adaptatsiya usuliga qaraganda ancha murakkab hisoblash amallarini bajarishni talab qiladi. Adaptiv filtrlami turlarga ajratishda e’tibor berilishi kerak boMadigan belgilardan yana biri, bu signalga ishlov berish tizimidir. Bunda adaptiv tizimlar o‘z navbatida ikki turga: chiziqli va chiziqsiz tizimlarga ajratiladi. Bunda chiziqlilik kirish signali sathiga bogMiqligi emas, adaptatsiya jarayonida sozlanadigan parametrga bog'liqligi nazarda tutiladi. Ko‘p hollarda signalarga norekursiv filtrlarda ishlov berishga asoslangan chiziqli adaptiv tizimlardan foydalaniladi. Norekursiv filtrlaming asosiy afzalliklaridan biri filtr koeffisientlarining har qanday qiymatlarida uning ish holati barqarorligidir. Shuni e’tiborga olish kerakki, adaptatsiyalanish algoritmi teskari bog'lanish zanjiriga ega bo‘lib, bu moslashuvchi tizimning barqarorligini yomonlashtirishi mumkin.

Etalon signalidan foydalanishga asoslangan adaptiv filtrlami ko‘rib chiqamiz. Bu tur adaptiv filtming tarkibiy sxemasi ushbu rasmda keltirilgan.

Kirish diskret signali x(k ) ga diskret filtTda ishlov berish natijasida chiqish signali y(&) hosil bo‘ladi. Bu chiqish signali étalon signal d(k) bilan taqqoslanishi natijasida xatolik signali e(k) hosil bo‘ladi. Adaptiv filtming vazifasi xatolik darajasini minimallashtirish orqali étalon signalni yaratishdan iborat. Shu maqsadda adaptatsiya bloki har bir oniy qiymatga ishlov berishdan so‘ng xatolik signali e(k) ni va filtrdan olinayotgan qo‘shimcha raa’lumotlami tahlil qiladi, ushbu tahlil natijalaridan filtr pararaetrlari (koeffisientlari)ni qo‘shimcha sozlash uchun foydalaniladi.
Viner optimal filtri Optimal filtrlash haqida fikr yuritilganda quyidagi ikki narsaga asoslanish kerak: kirish signali matematik modeli va optimallashtirish sifati mezom Bu shartlar ma’lum bo'lsa, optimal filtrlash masalasi - optimallashtirish matematik modelini tuzish va uni analitik yoki sonli shaklda yechishga olib keladi. Misol shaklida, kirishiga tasodifiy diskret signal {*(&)} N-tartibli koeflfisientlari {w }, n =0,1,...., N bo‘lgan diskret filtrlar orqali ishlov berishini kokrib chiqamiz (9.2-rasm). Ushbu filtr chiqish signali quyidagi ifoda orqali aniqlanadi: v ( * ) = 5 > x (* -/i). (9.1) Kirish signali (x(A:)} dan tashqari yana namunaviy tasodifiy signal d(k) ham bo'lib, namunaviy signalni qayta aks ettirish xatoligi quyidagiga teng:
e(k)= d(k)-у(к)= d(k)-x(k- n).