Telekommunikatsiya texnologiyalari va

1.2. IP telefoniya tarmog'idagi ulanish turlari 
IP telefoniya tarmoqlari qo'ng'iroqlar imkoniyatlarining to'rtta asosiy turlarini 
ta'minlaydi: 
• «Telefondan telefonga» (2.3-rasm). 
Qo'ng'iroq odatdagi telefondan ATS-ga o'tadi, uning chiqishlaridan biri IP-
telefoniya shlyuziga ulanadi va IP-tarmoq orqali u teskari konversiyalarni amalga 
oshiradigan boshqa shlyuzga yetadi. 
2.3- Rasm. Telefon-telefon aloqasi sxemasi 
"Telefon-telefon" stsenariysi ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lgan boshqa IP-
telefoniya stsenariylaridan sezilarli darajada farq qiladi, chunki uning maqsadi oddiy 
PSTN abonentlariga shaharlararo va xalqaro telefon aloqasining alternativ variantini 
taqdim etishdir. Ushbu rejimda zamonaviy IP-telefoniya texnologiyasi IP-ga kirish 
orqali virtual telefon liniyasini ta'minlaydi. 
Odatda, ushbu IP-telefoniya stsenariysida qo'ng'iroq xizmati quyidagicha. IP-
telefoniya provayderi o'z shlyuzini kommutatsiya tuguniga yoki PSTN stantsiyasiga 

---

va Internet orqali ulaydi, yoki maxsus kanal boshqa shaharda yoki boshqa 
mamlakatda joylashgan shunga o'xshash shlyuzga ulanadi. 
Telefon-telefon stsenariysida odatiy IP-telefoniya xizmati foydalanuvchi 
interfeysi sifatida standart telefondan foydalanadi va uzoq masofali komponent 
o'rniga PSTN xususiy IP-tarmog'idan / lntranetidan yoki Internetdan foydalanadi. IP 
tarmoqlari orqali telefon trafigini yo'naltirish natijasida jamoat tarmoqlarini chetlab 
o'tish va shunga mos ravishda ushbu tarmoq operatorlariga xalqaro / shaharlararo 
aloqa to'lovlarini to'lamaslik imkoniyati paydo bo'ldi. 
Shuni ta'kidlash kerakki, PSTN tarmog'ini chetlab o'tish uchun muqobil 
transport 
mexanizmlaridan 
foydalanish 
g'oyasi 
yangi 
emas. 
Statistik 
multipleksorlarni, Frame Relay tarmog'i orqali ovozni uzatish yoki ATM tarmog'i 
orqali ovoz uzatish moslamalarini eslab qolish kifoya. 
2.3-rasmda ko'rsatilgandek, IP-telefoniya xizmatlarini yetkazib beruvchilar IP 
tarmoqlarining kirish va chiqish joylarida IP-telefoniya shlyuzlarini o'rnatish orqali 
telefon-telefon xizmatlarini taqdim etadilar. Abonentlar maxsus kirish raqamini 
terib, provayder shlyuziga PSTN orqali ulanadilar. Abonent shlyuzga shaxsiy 
identifikatsiya raqami (PIN) yoki qo'ng'iroqlarni aniqlash xizmatidan foydalangan 
holda kirish huquqiga ega bo'ladi. Shundan so'ng, shlyuz qo'ng'iroq qilingan 
abonentning telefon raqamini kiritishni so'raydi, ushbu raqamni tahlil qiladi va qaysi 
shlyuz kerakli telefonga eng yaxshi kirish huquqini aniqlaydi. Kirish va chiqish 
shlyuzlari o'rtasida aloqa o'rnatilishi bilan, chaqirilayotgan abonent bilan keyingi 
ulanish mahalliy telefon tarmog'i orqali chiqish shlyuzi tomonidan amalga 
oshiriladi. 
Bunday ulanishning to'liq qiymati foydalanuvchi uchun kirish shlyuzi bilan 
aloqa uchun PSTN stavkalari, transport xizmati uchun Internet-provayderning 
xarajatlari va chaqirilayotgan abonent bilan chiqish shlyuzini ulash uchun uzoq 
PSTN narxlari yig'iladi. 
«Telefondan telefonga» stsenariysida aloqalarni tashkil etish algoritmlaridan 
biri xizmat ko'rsatuvchi provayder tomonidan ularning chaqiruv kartalarini 
chiqarishi hisoblanadi. Bunday kartaga ega bo'lgan boshqa shaharga qo'ng'iroq 

---

qilmoqchi bo'lgan foydalanuvchi ushbu xizmat ko'rsatuvchi provayderning raqamini 
teradi, keyin terish holatida kartada ko'rsatilgan identifikatsiya raqami va PIN-kodini 
kiritadi. Haqiqiylikni tekshirish protsedurasidan so'ng u qabul qiluvchining telefon 
raqamini teradi. 
Ushbu stsenariyni amalga oshirishning boshqa algoritmlari mumkin: 
qo'ng'iroq kartasi o'rniga alternativ hisob to'g'risidagi ma'lumotdan foydalanish 
mumkin. To'lov uchun hisob-fakturani, hatto PSTN-da shaharlararo ulanish bilan 
qanday amalga oshirilganiga o'xshash suhbatdan keyin ham, abonentga yuborish 
mumkin. 
• "Kompyuterdan telefonga" (2.4-rasm). 
IP-telefoniya dasturi, ovoz kartasi (adapter), mikrofon va karnaylarga ega 
multimediya kompyuteri IP tarmog'iga yoki Internetga ulangan, boshqa tomondan 
esa IP shlyuzi. Telefoniya ATS orqali oddiy telefonga ulanadi. 
2.4.-Rasm "Kompyuter-telefon" aloqa sxemasi 
Shuni ta'kidlash kerakki, 1 va 2 turdagi ulanishlarda telefon apparatlari o'rniga 
faks apparatlari yoqilishi mumkin va bu holda IP-telefoniya tarmog'i faks xabarlarini 
uzatilishini ta'minlashi kerak. 
Keling, "telefon-kompyuter" stsenariysi bo'yicha IP-telefoniya tizimining 
soddalashtirilgan arxitekturasi misolini batafsil ko'rib chiqamiz. Dastlabki 
bosqichda paketli telefoniya va oddiy telefon xizmatlaridan foydalangan holda 
ma'lumotnoma va ma'lumot xizmatiga qo'ng'iroq qilish paytida A abonenti yaqin 
atrofdagi IP-telefoniya shlyuziga qo'ng'iroq qiladi. Shaffof eshikdan A abonentiga 

---

qo'ng'iroqni amalga oshirish kerak bo'lgan raqamni (masalan, xizmat raqami) va 
shaxsiy identifikatsiya raqamini (PIN-kod) autentifikatsiya qilish va keyinchalik 
zaryadlash uchun, agar bu xizmat qo'ng'iroq qilgan abonent tomonidan to'lanadigan 
xizmat bo'lsa, so'raladi. Chaqirilayotgan raqamga asoslanib, shlyuz ushbu xizmatga 
kirishning eng qulay yo'lini belgilaydi. Bundan tashqari, shlyuz kodlash va 
so’zlashuvni paketlash funktsiyalarini faollashtiradi, xizmat bilan aloqani o'rnatadi, 
qo'ng'iroqlarga xizmat ko'rsatish jarayonini kuzatadi va ushbu jarayonning holati 
to'g'risida ma'lumot oladi (masalan, band, qo'ng'iroqni amalga oshirish, o'chirish va 
hk) nazorat protokoli orqali chiquvchi tomondan. va signallar. Ikkala tomondan 
uzilish qarama-qarshi tomonga signalizatsiya protokoli orqali uzatiladi va 
o'rnatilgan ulanishlarning tugatilishi va shlyuz manbalarining keyingi qo'ng'iroqqa 
xizmat qilishi uchun sabab bo'ladi. 
Ovozli va ma'lumotlar uzatish xizmatlarini birlashtirish samaradorligi 
an'anaviy telefon tarmog'ining operatorlari manfaatlariga zarar bermasdan 
"kompyuterdan kompyuterga" va "kompyuterdan telefonga" stsenariylariga 
muvofiq IP-telefoniyadan foydalanish uchun asosiy rag'batdir. 
• "Kompyuterdan kompyuterga" (2.5-rasm). 
Bunday holda, IP-telefoniya bilan ishlash uchun apparat va dasturiy ta'minot 
bilan jihozlangan ikkita multimedia kompyuterlari o'rtasida IP tarmog'i orqali 
ulanish o'rnatiladi. 
2.5.-Rasm "Kompyuterdan kompyuterga" soddalashtirilgan aloqa sxemasi 

---

Kompyuterdan kompyuter stsenariysini qo'llab-quvvatlash uchun, Internet-
provayderda foydalanuvchi nomlarini dinamik IP-manzillarga o'zgartiradigan 
alohida server (darvozabon) bo'lishi maqsadga muvofiqdir. Skriptning o'zi asosan 
ma'lumot uzatish uchun tarmoqqa muhtoj bo'lgan foydalanuvchiga qaratilgan va IP-
telefoniya dasturi faqat ba'zan hamkasblari bilan suhbatlashish uchun kerak. 
"Kompyuterdan kompyuterga" stsenariysi bo'yicha telefon aloqasidan samarali 
foydalanish odatda yirik kompaniyalarning mahsuldorligi oshishi bilan bog'liq, 
masalan, korporativ tarmoqdagi virtual taqdimotni tashkil qilishda nafaqat veb-
serverda hujjatlarni ko'rish, balki ularning tarkibini IP telefonidan foydalanib 
muhokama qilish. . Bunday holda, PSTN elementlari ikkita IP tarmog'i o'rtasida 
ishlatilishi mumkin, va chaqirilayotgan tomon ham E.164 asosida, ham IP adreslash 
asosida aniqlanishi mumkin. Ushbu maqsadda eng keng tarqalgan dasturiy ta'minot 
bu Microsoft saytidan bepul yuklab olish mumkin bo'lgan Microsoft NetMeeting 
to'plami. 
• «WEB-brauzerdan telefonga» (1.6-rasm). 
Internet rivojlanishi bilan ovozli xizmatlarga kirish ham mumkin bo'ldi. 
Masalan, kompaniyaning veb-sahifasida "Kontaktlar" bo'limida "Qo'ng'iroq" 
tugmachasi mavjud, uni bosish orqali siz ushbu kompaniya vakili bilan telefon 
raqamini termasdan turib ulanishingiz mumkin. Chaqirilayotgan foydalanuvchi 
uchun bunday qo'ng'iroqning narxi Internetda ishlash xarajatlariga kiritilgan. 
Yuqorida ko'rib chiqilgan stsenariylar 2.4-jadvalda keltirilgan. 
2.6-Rasm "WEB-brauzer - telefon" aloqa sxemasi 

---

2.4-jadval. 
Stsenariy 
Kirish tarmog’i Транзитная 
сеть 
Исходящая 
сеть 
Примечание 
"Kompyuter-
kompyuter" 
IP 
IP 
IP 
2.5-rasm 
2.7-rasm 
IP 
UfTT 
IP 
"Kompyuter-
telefon" 
IP 
UfTT 
UfTT 
2.4-rasm 
UfTT 
IP 
IP 
UfTT 
UfTT 
IP 
IP 
IP 
UfTT 
"Telefon-
telefon" 
UfTT 
IP 
UfTT 
2.3-rasm 
UfTT 
UfTT 
UfTT 
2.3. IP-telefoniya stsenariysi misolida "kompyuterdan kompyuterga"