Tema 8 Qurılıs materialları, toǵay, aǵashtı qayta islew hám cellyuloza-qaǵaz sanaatı

Tema 8 - Qurılıs materialları, toǵay, aǵashtı qayta islew hám cellyuloza-qaǵaz sanaatı.

1. 
   Ózbekstan qurilis materialları, cement sanaati.
   
2. 
   Toǵay, aǵashtı qayta islew hám cellyuloza-qaǵaz sanaatı
   

Tayanish túsınikler: ximiya sanaati, mineral tóginler,qurılıs materialları, toǵay, aǵashtı qayta islew, cellyuloza-qaǵaz sanaatı.
Qurilis materiallar sanaati. Awir hám uliwma sanaat kompleksınıń ózine tán tarmaǵı esaplanadı. Bul sanaat túri jańa ózlestirip atirǵan aymaqlarǵa birinshiler qatarinda kirip keledi. Investiciyalar menen tikkeley baylanisli boladı. Sebebi, qurilis bazasisiz jańa islep shiǵariwdi quriw múmkin emes. Sol qatarda qurilis bazasi elektr energetika menen birgelikte aymaqlar ózlestiriliwinıń ágmiyetli infrastrukturasi, tiykari bolip xizmet qiladı. Ekinshiden bul sanaat tarmaǵı bárshe aymaqlarda boliwi shárt hám, ushinshiden onıń shiyki zat bazasi hár túrli bolǵanlıqtan oni aymaqlıq shólkemlestiriw imkaniyatları keń.
Qurilis sanaatinıń jáne bir áhmiyetli tárepleri sonda onıń islep shiǵariw processınde shiǵındi derlik qalmaydi, keltirilgen shiyki zat pútkilley tayar ónimge aylanadı. Sol sebepten de qurilis materiyalların kóbirek tutuiniw rayonlarında quriw maqsetke muwapiq esaplanadı. Biraq, qurilis materiyalları sanaatinıń tiykarǵı “nani”, shiyki zati-cementti islep shiǵariw úlken qárejetlerdi talap etedi. Onıń ushin eń dáslep qizil reńli mergeli, úshlemshi dáwir jatqiziqları, hák tas kerek. Bunday ózgeshelik cement sanaati geografiyasınıń onsha rawajlanbaǵanlıǵına alıp keledi. Mámleketimizde sonǵı jılları qurilis materiyalları sanaatinıń rawajlanıw páti joqari. Ózbekstanda jámi 2 mińnan ziyat qurilis materiyalları kárxanaları háreket etpekte. Bul sanaat tarmaǵı respublika jalpi sanaat óniminıń 6,4 % táminleydi, onda jámi sanaat isshilerinıń 7,4% bánt, islep shiǵariwdiń tiykarǵı fondları úlesi bolsa 5,2%. Qurilis materiyallarınıń túri kóp, olardiń geografiyasi da keń. Gerbish, shlakoblok, beton siyaqli diywalbap ónimlerdi islep shiǵariw ayrim qala hám rayonlarda qurilǵan. Qalǵan qurilis materiyalları bolsa tiykarinan iri hám orta qalalarda tayarlanadı. Hár túrli sipatli qurilis materiyalları shet elden keltiriw menen bir qatarda, ózimizde qurilǵan qospa kárxanalarda da islep shiǵarilmaqta. Bir-jılda respublikamizda shama menen 7,0 mln.t cement, 800-850 miń kuv metr átirapinda temir-beton qurilmaları (konstrukciyalar), kóplep ayna, jumsaq tamjapqish materiyalları hám izol islep shiǵarilmaqta. Diywalbap materiyallar bolsa, 2,5-3,0 mln shartli gerbish danaları quraydi. Cement sanaati bolsa Nawayi, Tashkent hám Ferǵana walayatlarında rawajlanǵan. Birǵana Nawayi cement zavodı mámleketimizdiń 2/5 bólim cementin beredi. Derlik sonsha ónim Tashkent walayatinıń Ahangaran, Bekabad, Angren qalalarında islep shiǵariladı (olardiń eń irisi Ahangaran kombinati esaplanadı). Qalǵan bólimi Ferǵana walayatina (Quvasay) tuwri keledi. Házirgi waqıtta Surxandárya walayatinıń Sherabad, Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Qaraózek hám de Jizzax walayatinıń Zafarabad rayoninda cement zavodı qurilmaqta.