Tema 8 Qurılıs materialları, toǵay, aǵashtı qayta islew hám cellyuloza-qaǵaz sanaatı

Tasqa sayqal beriwde qurilis materialları sanaatinda ayriqsha áhmiyetke iye. Bir tárepi tawlar menen tutasip ketken walayatlarmiz aymaqlarında tasqa sayqal beriw tarmaǵı jaqsi rawajlanǵan.Sanaattiń bul túri ásirese Nawayi, Samarqant, Qashqadárya Tashkent, Surxandárya walayatları hám Qaraqalpaqstanda rawajlanǵan. Qaplama taslar zapaslarınıń kópligi hám túrliligi tas suliwlıǵı boyinsha Ózbekstan kópqana ǴMDA mámleketlerinen aldinda turadı. Respublikada 30 dan artiq mramr, granit, travertin, (gewek hák tas), tuf (gewek taw jinisi) hámbasqa taw jinsi kánleri tawılǵan. Mámleketimiz tábiyiy tasları zavod hám kombinatlarda sayqal beriliwi menen jiberiledi.Respublikamidiń kópǵana qalalarında, sonıń menen Moskva hám Kiyev, Novosibirsk hám Bokuda, Bishkeke hám Dushanbe qalalarında qurilǵan arxitektura zdanyalarında, metro stansiyalarında Ǵozǵon hám Nurota mramrları, Langar, Sevasoy, Chorkesar graniti, Chust travertini isletilgen. 1970-jılda iske túsken Ǵazalkent tasqa islew beriw kombinati (jıllıq quwati 150 miń m² tas plita), 1976-95-jılda dúzilgen Tashkent tasqa islew beriw kombinati (quwati 88 miń m²), Nókis granit-mramr zavodı (70 miń. m²), “Qashqadáryamramr” (quwati 25 mińm²) “Samarqantmramr” (quwati 22 miń m²) birlespeleri hám Surxandáryada “Konpurtepa” granit kombinati usi tarmaqtiń iri karxanaları esaplanadı.
Toǵay, aǵashti qayta islew hám cellyuloza-qaǵaz sanaati. Ádette, túrli variantta jaylastiriladı. Sebebi, ol shiyki zat, yaǵniy toǵay qorlarına iye bolǵan, aǵashti aǵıziwshi dáryalar menen temir jollar kesilisken orınlarda yáki tikkeley tutiniw rayonlarında dúziledi. Kóbinshe aǵashti qayta islew hám cellyuloza-qaǵaz islep shiǵariw shiyki zat rayonlarınan kóre basqa aymaqlarda rawajlanǵan. Belgili, respublikamizda sanaat áhmiyetine iye bolǵan toǵay resursları bar emes. Bul sanaat tarmaǵı tiykarinan shetten keltirilgen aǵash hám basqa yarimónimler negizinde qurilǵan. Uliwma alǵanda, aǵashti qayta islew hám cellyuloza-qaǵaz sanaati mámleketimizdiń kóp ǵana basqa tarmaqlarına qaraǵanda tez rawajlanbaqta. Eger jalpi sanaat ónimi 1995-2013-jıllarda 2,5 mártege ósgen bolsa, bul tarmaq ónimi 8,4 mártege kóbeygen. Tiykarinan, 1999-jıli hám 2004-2010-jıllarda aǵashti qayta islew hám cellyuloza-qaǵaz sanaati turaqli rawajlanip barǵan.
Házirgi waqıtta kórilip atirǵan sanaat tarmaǵına jámi respublika jalpi sanaat óniminıń 1,1%, tiykarǵı islep shiǵariw fondlarınıń 0,5 hám sanaatta bánt bolǵan isshi-jumisshilardiń 2,0% tuwri keledi. Ol mebel, karton, qaǵaz hám aǵashtan alinǵan basqa ónimlerdi islep shiǵaradı. 2013-jılda 4,2 miń tonnaǵa jaqin qaǵaz, 13 miń tonna átirapinda karton ónimleri tayarlanadı. Kartonnıń tiykarǵı bólimi- jámi ónimnıń 96,0 % Tashkent qalasi hám de Tashkent hám Namangan walayatlarında islep shiǵariladı. Kórinip turipti, aǵashti qayta islew hám cellyuloza-qaǵaz sanaatinıń dárejesi Ózbekstanda onsha joqari emes. Bunıń tiykarǵı sebei respublika sanaatinda toǵay qorlarınıń azlıǵı, tutiniw bolsa-jıldan-jılǵa artip bariwi baqlanadı. Keleshekte poligrafiya sanaatinıń rawajlanip bariwi, hár túrli zamangóy hám sipatli mebellerge talaptiń kóbeyiwi respublika ekonomikasında bul sanaat tarmaǵınıń dárejesın jáne de jaqsilawdi talap etedi.