Tema: Adrenolitik elementler

Tema:Adrenolitik elementler
Joba
1)Kirisiw
2) Adrenolitik qurallar
3) Adrenolitik dáriler
4) Adrenergetik sinapslar haqqında túsinik
Paydalanılǵan ádebiyatlar


Kirisiw
Tásir mexanizmin (" óz-ara tásir noqatı") esapqa alǵan halda, olar adrenergik blokerlarge (selektiv bolmaǵan hám selektiv - adrenergik receptorlarǵa tásirdiń selektivligine qaray) hám simpatolitiklarǵa bólinedi.
Adrenoblokatorlar adrenergik receptorlardı tekseredi hám norepinefrinnıń olar menen óz-ara tásirin aldın aladı, bul bolsa adrenomimetik tásir nátiyjesinde payda bolǵanlarǵa keri tásirinlerdi keltirip shıǵaradı. Qan tamırlarınıń postsinaptik alfa1-, alfa2-receptorların blokirovka qılıw olardıń keńeyiwine járdem beredi, júrektiń beta1-receptorları - júrek urıw tezligin zaiflashtiradi hám páseytiredi, avtomatizmdi azaytadı hám Av ótkezgishligin páseytiwtiradi, beta2-receptorları - kishi tamırlardıń torayishi hám bronxlarnıń kusheytiwi. sesler uyǵınlıǵı.
Simpatolitiklarnıń tásiri adrenergik receptorlardıń tuwrıdan-tuwrı blokadasi menen baylanıslı emes, bálki mediator rezervlarinıń (norepinefrin, dopamin) azayıwı hám adrenergik sinapslarda uzatılıwınıń aynıwı menen baylanıslı.


Adrenolitik qurallar
Adrenolitiklar simpatik asabnıń denervatsiyasida júzege keltiretuǵın klinikalıq jaǵdaylardı payda etedi. Mısalı, fentolamin as qazan -ishek sisteması peristaltikasini, asqazan bózinıń shirasini asıradı. Júrek urıwın tezlatib, qan basımın tushi- radi. Terilarnıń qan menen támiyinleniwi artadı, kishi qan aylanıw sisteması daǵı tamırlar keńeyedi.
a—adrenolitiklar júrek-qan tamırı orayın páseytiriledi. Olar, yaǵnıy adrenolitiklar periferik qan tamırları torayishidan kelip shıǵıs endarteriitlarda, qan basımı kóterilgende, Reyno keselliginde, trofik jara -shaqalarda keń qollanıladı.
v—adrenolitiklar, mısalı, anaprilin (inderal) júrek urıwın qısqartiradi, astelatadi, soqqı urıw kólemin azaytadı, miokard qısqarıwın kemeytirip, olardı O2 ge bolǵan talabın da azaytadı.
Júrek taj tamırınan qan aylanıwı da azayadı. Soǵan qa- rab, ulıwma júrek jumısı tómenleydi.
v—adrenolitiklar jergilikli awrıw qaldırıw qábiletine iye, bul qasiyette olar novokaindan eki ese aktiv. Sonıń menen birge, olar jatır muskulaturasini kemeytiwdi kemeytiw qábiletine iye esaplanadılar. As qazan -ishek sistemasınan jaqsı sorıladı, tiykarınan, búyrek arqalı shıǵıp ketedi. Olar stenokardiya, jeńil aritmiyalar, tireotoksikozlar, Parkinson keselligi hám glaukomada beriledi.
Adrenomimetiklarni qollanganda qan basımı eliriwi, taxikardiya, geyde aritmiya hám júrekte awrıw payda bolıwı múmkin. Noradrenalinni teri astına hám bulshıq etler arasına jiberse, onda nekroz júzege shıǵadı. Efedrin bolsa, psixik qozǵalıw, uyqısızlıq, qan aylanıwınıń aynıwı, peshob ajırasıwınıń susayishi, ıshtey aynıwı, qayt qılıw hám ter ajırasıwı sıyaqlı orınsız tásirinlerdi júzege shıǵaradı.
Adrenolitiklar qollanganda, keyip aynıwı, mánisi bolmawlıq, uyquga beyimlik, murın pıtıwı, bas aylanıwı, terilarnıń qızarishi hám qichishi, geyde oǵıw, qayt qılıw hám ishek funksiyasınıń aynıwı belgilengenler etiledi. Birpara preparatlar bolsa (tropafen), trombotsitlar agregatsiyasi hám qan quyulishi — jabısatuǵınlıǵın azaytadı. Bunday jaǵdaylarda preparatlarnıń dozasini kemeytiw yamasa olardı qóllawdı qadaǵan etiw kerek
Simpatolitiklar
Simpatolitik elementlar dep, adrenergik nerv talshıqlar aqırınan adrenoretseptorlarga nerv impulsi ótiwin buzatuǵın dári ónimlerine aytıladı. Simpatolitiklarnıń tásir mexanizmleri túrlishe bolıp, olardıń geyparaları noradrenalinnıń ónim bolıwına geyparaları bolsa, onıń toplanıwına tosqınlıq etedi. Sım- patolitik dári ónimlerine oktadin, rezerpin, raunatin, ornit, metildofa hám basqalar kiredi.
Oktadin 0, 01 hám 0, 025 g tabletka jaǵdayında shiǵarıladı. Preparat noradrenalinnıń neyronlarǵa qayta sıpalishiga tosqınlıq etedi. Nátiyjede, adrenergik nerv talshıqlarınıń aqırında noradrenalinnıń muǵdarı azayıp ketedi.
Oktadin gipertoniya keselligin emlewde isletiledi, kúnine
márteden 0, 01 g dozada beriledi. Onı qollaǵanda bas aylanıwı, oǵıwı, qayt qılıw, ish ketiw, ortostatik kollaps sıyaqlı orınsız tásirinler júzege shıǵıwı múmkin.
Rezerpin hám raunatin. Rezerpin noradrenalinni simpatik nerv talshıqlarınıń aqırındaǵı vezikulalarda baylanısıwın izdan shıǵaradı, onıń sitoplazmaga shıǵıwın kúshaytadı. Noradrenalinnıń vezikulalardagi muǵdarı ólpeń pútkilley tamamlanıladı hám mar- kazdan kiyatırǵan nerv impulslariga juwap jol menende shıǵıs noradrenalin chiqa almaydı. Nátiyjede, qan basımı az-azdan pa- sayadi, qan basımınıń tómenlewi menen bradikardiya júzege chi- qadi, xolinergik innervatsiya kúshayadi. Rezerpinni qan basımı - dıń 3-basqıshında berip bolmaydı.
Rezerpin MASga tınıshlantıratuǵın tásir kórsetedi, haro- ratni azmaz túsiredi, uxlatuvchi hám narkoz ushın isletiletuǵın dári ónimleriniń tásirin asıradı. Rezerpin tásirinde as qazan sekretsiyasi, asqazan -ishek peristaltikasi asadı, bradikardiya, uyqushanlik júzege shıǵadı. Asqazan hám on eki barmaq ishek jaraları bar awırıwlarǵa rezerpin berip bolmaydı.
Narkoz ushın isletiletuǵın qurallar
Narkoz quralları dep, narkoz payda etiwshi elementlarǵa aytıladı. Bul gruppa elementlarǵa MASnıń ulıwma tınıshlanti- ruvchi elementları kiredi. Ekenin aytıw kerek nerv sisteması bólek ney- ronlar toparınan ibarat. Bul neyronlar óz-ara bir-birleri menen ayriqsha o'simtalar hám kletkalar arqalı baylanisıp, turaqlı kán- taktda bolıp turadı. Neyronlar ortasındaǵı bunday baylanısıwǵa neyronlararo sinaptik ótkezgishlik dep ataladı.
MASdagi sinaptik ótkezgish1 ik hár qıylı mediatorlar (ase­tilxolin, adrenalin, noradrenalin, serotonin hám boshq.) yorda- mida júzege shıǵadı. Dári elementları MASga tásir etip, nervlar hám neyronlararo impulslar ótkezgishligine tásir etedi hám MASnıń reflektor aktivligin ózgertiredi.
Narkotik elementlar tásirinde MASda qaytaldan óz holiga qay­tib keliwshi ulıwma tınıshlantırıw hám láńlash procesi júzege shıǵadı. Bunda yad, es-huwısh, awrıw seziw, seziwsheńlıq yo'- qaladı, reflektor qozǵalıw iskerligi hám bulshıq etler tonusi ka- mayadi.
Birinshi bolıp qayta narkoz jaǵdayın 1844-jılda G. Uels (azot (I) oksidi) arqalı júzege shıǵarǵan. 1846 -jılda bolsa, Ol. Morton birinshi bolıp, jámiyetlik arasında efirnıń narkotik tásirin namo- yish etken. 1847-jılda D. Simpson xloroformni akusherlik ama­liyotida qollaǵan. Sol jılı N. I. Bórekov aldın tájiriybelerde, keyininen medicina ámeliyatında efirni hám xloroformni sınaqtan ótkergen.
Eksperimental farmakologiya tiykarlawshilerinen biri N. P. Krav- kov bolsa, 1903-jılı noingalatsion narkotiklarni ingalatsion narko- tiklerge qosıp isletiwdi kún rejimine kiritedi. Sonday etip, ulıwma tınıshlantıratuǵın tásir etip, MASda narkotik jaǵday payda etiwshi elementlardı medicina ámeliyatında qóllawǵa tiykar solindi. Narkoz payda etiwshi elementlardıń láńlovchi hám tınıshlanti­ruvchi tásiri mıy qabıqlog'idan baslanadı, qabıqoqosti oray -
lariga, keyin arqa miyaga ótedi. Narkoz jaǵdayınan shıǵıw yuqo- ridagi tártiptiń hákisi bolıp, es-huwısh asliga qaytıp keledi. Narko- tik elementlardıń MASga tásirinen júzege keliwshi narkoz ho- latida hár qıylı narkoz dáwirleri júzege shıǵadı
Analgeziya dáwiri.
Qozǵalıw dáwiri.
Xirurgiya narkoz dáwiri. Bul óz gezeginde taǵı tórt kishi dáwirlerge bólinedi:
júzeki narkoz dáwiri;
jeńil narkoz dáwiri;
tereń narkoz dáwiri;
oǵada tereń narkoz dáwiri.
Qayta ózine keliw yamasa narkozdan oyanıw dáwiri, geyde bolsa, agonal yamasa narkozdan oyanıw dáwiri.
Medicinada narkoznıń hár qıylılarınan paydalanıladı. Narkoz túrlerine tómendegiler kiredi:
Aralas narkoz — efir + azot (I) oksidi hám basqalar.
Kombinatsiyalı narkoz — noingalatsion hám ingalatsion ayır- kotik preparatlar.
Potensiyalangan narkoz — narkoz shıǵarıwshı elementtıń tásirin kúshaytiruvchi preparatlar menen birge isletiw, mısalı, geksenal + morfin + ingalatsion narkotik yamasa miorelaksant (mu­shaklar tonusini susaytirish ushın ), geyde atropinlar (aljasqan asabdan júzege shıǵıwshı reflekslarni jónge salıw qılıw ushın ) qo'- shib isletiledi.
Neyroleptanalgiziya — neyroleptiklar menen birge analgetik- larni qosıp isletiledi. Bunda yad saqlap qalınadı, mısalı, droperidol + fentanil.
Xloretilli narkoz — preparat 12—13°C de qaynaydi. Shun- den paydalanıp, onı terine sepilganda terini muzlatib awrıw qal- diradi.
Narkotik elementlarǵa hár qıylı daǵı ximiyalıq birikpeler guru- higa beyim elementlar kiredi. Olar narkoz payda qılıw ushın qaysı jol menen isletiliwine qaray eki úlken gruppaǵa bólinedi:
Ingalatsion narkotiklar;
Ingalatsion bolmaǵan narkotiklar yamasa noingalatsion ayır- kotiklar.