«zooinjeneriya» fakulteti

O`ZBEKSTAN RESPUBLIKASI AWIL XOJALIǴI MINISTRLIGI
QARAQALPAQSTAN AWIL XOJALIǴI HÁM AGROTEXNOLOGIYALAR INSTITUTI
«ZOOINJENERIYA» FAKULTETI
«ZOOİNJENERİYa HÁM VETERİNARİYa” kafedrasI
bakalavriat 5440100 – VETERİNARİYa ta`lim
bag`darI
iv-kurs studenti

Bawetdinov Kamaladdin Karamaddinovichtiń

« Qoylardiń monezioz keselligin úyreniw» atamasındaǵı bakalavr pitkeriw qánigelik jumısı
İlimiy basshı:
Nókis qalalıq veterinariya hám sharwashılıqtı
rawajlandırıw bólimi baslıǵı: Q.Pirnazarov.
No`kis-2023 jil
Kırısıw
Xalqımızdı sıpatlı hám qáwipsiz gósh,sút,máyek hám taǵıda basqada sharwashılıq ónimleri menen tolıq támiyinlew mámleket siyasatı dárejesindegi mashqala bolıp bul másele húkimetimiz dıqqat itibarında bolıp kelmekte. Sharwa malların sıpatlı hám jeterli dárejede balanslanǵan,toyımlı azıqlar menen azıqlandırıw.sharwashılıq xojalıqlarında bekkem ot shóp bazasın jaratıw,mallardıń násilin jaqsılaw olardıń genetik imkaniyatlarınan tolıq paydalanıw,sharwa malların saqlawdıń zoogigienalıq, veterinariya-sanitariyalıq talablarǵa tolık ámel qılıw bul mashqalalardı sheshiwde sheshiwshi rol oynaydı.Sharwashılıq tarawında joqarı ónimdarlıqqa erisiw kóp ǵana ortalıqtıń tásirine baylanıslı sonnan, sharwa mallarınıń keselliklerine qarsı profilaktik is ilajlardı óz waktında ótkeriwge baylanıslı.Esap kitaplarǵa qaraǵanda sharwa mallarınıń túrli kesellikleri aqıbetinde sharwa ónimlerin islep shıǵarıw kólemi 40 % -ke kemeyip ketedi,veterinariya sanitariya ilajlardıń óz waqtında nátiyjeli ótkeriliwi ónim islep shıǵarıwdı 2 esege asırıw imkanın beredi. Ózbekstan hám oraylık Aziyanıń ózine tán geografik ıqlım sharayatı báxár,gúz aylarında hawanıń jıllı hám ıǵallıqtıń jeterli bolıwı,qıs ayınıń qattı suwıq bolmaslıǵı kóp ǵana parazitar keselliklerdiń tarqalıwına qolay sharayat jaratadı.
Ózbekstan Respublikası birinshi Prezidentiniń «Jeke járdemshi ,diyxan hám fermer xojalıqlarında sharwa mallarınıń bas sanın kóbeytiwdi qollap quwatlaw is-ilajlar haqqında » ǵı qararında (2006 jıl. 23 mart) jeke járdemshi, diyxan hám fermer xojalıqların rawajlandırıw basqıshpa basqısh ámelge asırılıp barılıp atırǵanlıǵı, Sondayaq, Respublika Prezidentiniń 2008 jıl 21 apreldegi «Jeke járdemshi, diyxan hám fermer xojalıqlarında sharwa malların bas sanın kóbeytiriw hámde sharwashılıq ónimlerin islep shıǵarıwdı keńeytiriw barısındaǵı qosımsha is-ilajlar tuwrısında» ǵı qararı sharwashılıqtı jedel rawajlandırıwǵa qosımsha túrtki boldı.Usı qararlar sharwa menen shuǵıllanǵan xalıqtı jumıs benen táminlew mashqalasın sheshiwde, sharwa malları menen (sıyır) kem táminlengen, mektepke hám mektep jasındaǵı balaları bar shańaraqlardı táminlew, mal satıp alıw ushın jeńillestirilgen kreditler ajratıw, nasilli mal hámnasl ónimlerine bajı tólewlerdi biykar qılıw, zooveterinariya servis xızmetin shólkemlestiriw hám xalıqtıń malın jem menen táminlew ushın halıq jasaytuǵın aymaqlarda dúkanlar ashılıwın táminleydi

Respublıkamızda sharwashılıq awıl xojalıgınıń jetekshı tarawlarınan bırı bolıp, xalıqtı azıq-awqat ónımlerı menen támınlewde áhmıyetlı orın tutadı. Sonı esapqa alǵan halda Ózbekstan Respublıkası Prezıdentı tárepınen sharwashılıq tarawın rawajlandırıw boyınsha áhmıyetlı qararlardıń qabıl etılıwı hám sharwashılıqtı rawajlandırıw, tarawda sharwa malları sanınıń kóbeyıwı, olardıń násıllık hám ónımdarlıq qásıyetlerınıń artıwı nátıyjesınde tutınıwshı bazarında sharwa ónımlerınıń bahaları saqlanıp, azıq-awqat qáwıpsızlıgı támınlenbekte. Qaraqalpaqstan Respublıkası keskın kontınental klımatlıq jaǵdayında gósh, sut ónımlerıne talap oǵada joqarı, sonlıqtan sharwa malların, bas sanın asırıw, ónım sapasın jaqsılaw zaman talabına aylanbaqta. Tabıǵıy talap boyınsha adamlardıń kúnlık azıǵındaǵı sıńıwshı zatlardıń 60% tı sharwa ónımlerınıń azıqlıq zatları bolıwı kerek. Sonıń ushın mámleketımızde sharwashılıqtı jánede rawajlandırıw, ónım ıslep shıǵarıwdı arttırıw, adamlardıń energetık zatlarǵa bolǵan talabın tolıq qandırıw maqsetke muwapıq boladı. Buǵan erısıw ushın mámleketımızdıń agrar sıyasatın ámelde orınlanıp barıwına ıtıbardı jánede kúsheytıw, azıq-awqat ónımlerın ıslep shıǵarıwdı arttırıw hám xalıqtıń tutınıw ónımlerıne bolǵan talabın tolıqıraq qandırıw wazıypasın tıykar etıp qoyıladı. Sebebı azıq-awqat máselesın hal etıwde awıl xojalıǵı ónımlerın ıslep shıǵarıwdı arttırıw kerek. Sonıń menen bırge sharwashılıqtıń tarmaqların rawajlandırıw hám sharawashılıq ónımlerın jetıstırıwdı arttırıw úlken áhmıyetke ıye bolıp esaplanadı.