Tema: Ashshi qalempir (Gorkiy perec)

II-Bap Ashshi qalempirdiń biologiyalıq qásiyetleri
Ashshı qálempir ıssıǵa, ıǵallıqqa hám topıraqtaǵı azıq elementlerge asa qatallıǵı menen parıq etedi hám ósiw dáwirdiń uzaq dawam etiwi menen ajralıp turadı. Qálempir jaqtılıq súyer ósimlik. Jaqtılıqtıń jetispewshiligi gúlin tόgip jiberiwine, kem mıywe tugishiga hám zúráátlilikning keskin tómenlewine sebep boladı. Topıraq temperaturası 13 C dan joqarı bolǵanda ashshı qálempirning urıwı una baslaydı. Qálempir ushın kúndizgi harorat 25 C hám tungisi 15-18 C bolǵanda optimal temperatura esaplanib, ósimlik jaqsı ósip rawajlanadı. Temperatura 13-15 C de urıw aste una baslaydı hám náller 18-20 kúnde payda boladı, 25 C temperaturada náller 8-10 kúnde kógerip shıǵadı. Temperatura 11-13 C bolǵanda ósimlik ósiwden toqtaydı hám minus 0,5-1 C suwıqta nobud boladı. Hawa temperaturası 25-30 C bolǵanda ósimlik jaqsı ósip rawajlanadı. Hawa hám topıraq ızǵarlıǵı jetispese, temperatura 35 C tan joqarı bolsa, rawajlanıwına unamsız tásir kórsetedi, nátiyjede kóp gulleri to'kilib ketedi hám zúráátliligi azayadı. Qálempir ónimli, shirindine bay, mexanik quramı jeńil bolǵan topraqlarda jaqsı ósedi. Salmaqli topıraqlarda ósimlik aste ósedi, onnan tısqarı, kún ıssı bolǵanda ol fuzarioz solıw keseline shalınadı. Ashshı qálempir topıraq ıǵallıǵına qatal ósimlik bolıp, ósiw dáwirinde suwǵarıwdan aldınǵı topıraq ızǵarlıǵı atız ızǵar sıyımlılıqına salıstırǵanda 75-80% ten kem bolmawi kerek. Qálempir pomidorga salıstırǵanda hawanıń salıstırmalı ızǵarlıǵına kemrek talapchan bolıp, ósimlik 55-60% ıǵallıqta jaqsı ósip, rawajlanadi. Náller payda bolǵandan keyin vegetatsiya basında qalampir júdá aste ósedi. Nál tolıq qáliplesiwi hám dalaga egiwge jaramlı bolıwı ushın 55-60 kún talap etiledi. Alańǵa egilgen nál topıraq ızǵarlıǵı jetkilikli bolsa, ol jaqsı tutıp qaladı. Lekin ol uzaq múddet ko'karmay turadı. 1,5-2 hápteden keyin, topıraqqa qayta islengennen keyin ko'chat sezilerli dárejede ko'kara baslaydı. 28-35 kúnden keyin ósimlikti ósiwi júdá tezlashadi. Ashshı qálempir naviga qaray náller jabılasına payda bolǵandan 60 -70 kúnden keyin ósimlik gúlleydi, 80-85 kúnden keyin mıywesi texnikalıq yetiladi hám 115-120 kúnden keyin biologiyalıq yetiladi.