Tema: Ashshi qalempir (Gorkiy perec)

Jer tańlaw. Ashshı qálempir o'simligi boz, otlaq hám otlaqı batpaq topraqlarda jaqsı ósedi. Sizot suwi maydan jaylasqan, sonıń menen birge, kebirlengen hám mexanik quramı salmaqli bolǵan tuproqlar qálempir ushın onsha jaramaydı. Ósimlik kesellenedi hám ónimi tómen boladı.
Almaslap egiwde, ádetde, qálempir túbirmevalilar, piyaz, palız eginleri, kapustadan keyin jaylastırıladı. Pomidor, baklajan hám qálempirdi bir dalaga surunkasiga gezeklamasdan ekib bolmaydı, hám fuzarioz solıw keselligi háwij aladı. Ashshı qálempir ıssısevar egin bolǵanlıǵı sebepli onıń nálini topıraqtıń 8-10 sm qatlamındaǵı temperatura 13-15 oS bolǵanda egiledi. Bul múddet Ózbekstannıń qubla aymaqlarında aprelning birinshi on kunligiga tuwrı kelse, Oraylıq ıqlım regionlarında jaylasqan wálayatlar ushın aprelning ekinshi on kunligiga tuwrı keledi. Arqa regionlar ushın bul múddet 20 -30 aprelni quraydı.
Egiw sxeması. Xojalıqta ámeldegi bo'lgan traktorning koleyasiga (ız, kese kósherdegi g'ildiraklar arası ) qaray qarıqlar alınadı. Olar koleyasi 140 yamasa 180 sm bolıwı múmkin. Bunda qarıqlar aralıǵı 70 yamasa 90 sm etip alınadı. Qatardaǵı o'simliklar arası ósimlik jer ústki bóleginiń úlken yamasa kishiligiga baylanıslı. Tupi nárenjan ósetuǵın túrler 90x15-20 sm yamasa 70x20-25 sm, palagi ortasha ósetuǵınlarniki 90x20-25 sm yamasa 70x25-30 sm, palagi kúshli hám júdá kúshli bolǵan ósimlikler ushın 90x30-35 sm yamasa 70x35-40 sm egiw sxeması qollanıladı. Náller egip bolinǵannan keyin sol kúnniń ózinde suwǵarılsa, náldi tutıp alıwı jaqsı boladı.
Tóginlew. Ashshı qálempir egininen mol ónim jetistiriw ushın jerge organikalıq hám mineral tóginler salıp turıw zarur. Ózbekstanda gúzgı súdigarlaw waqtında hár gektar jerge 20-30 t shirigen tezek, sap halda 110 kg fosfor hám 100 kg kaliy tóginlerin salıw kerek. Ósiw dáwirinde ósimliklerdi eki ret azıqlantırıw usınıs etiledi. Ósimlik tutıp alǵannan keyin qatar aralarına birinshi ishlov berilip gektarına sap halda qalǵan fosfor tóginin 40-50 kg hám 100 kg azotli tógindi salıp birinshi azıqlantırıw ótkeriladi. Keyingi ekinshi azıqlantırıw, ósimlik jabılasına gullep mıywe tuga baslaǵanda ótkerilip gektarına qalǵan 100 kg azotli tógin solinadi. Suwǵarıw menen birge 2-3 marta “sherbet” (gektarına 5-10 t shirigen tezek menen) oqizilsa, qarıqlar ishindegi suwni puwlanıwı azayadı, ósimlikke azıq boladı hám ol quwatlı ósedi hám de hasıldarlıq asadı jáne onıń sapası keskin dárejede jaqsılanadı.
Suwǵarıw. Qálempir namga qatal egin. Bul egin ushın suwǵarıwdan aldınǵı topıraq ızǵarlıǵı to'yingan atız ızǵar sıyımlılıqına salıstırǵanda 75-80% átirapında bolıwı kerek. Topıraqta ızǵar jetispese gulleri hám túynekleri to'kilib ketedi, zúráátliligi hám miyweleriniń sapası pasayadi. Er astı suwı tereń jaylasqan boz topıraqlı jerlerde ashshı qálempir ósiw dáwirinde 12-14 ret gektarına 500-600 m³ miqdorida suwǵarıladı. Miyweleri yetilayotgan dáwirde olardı suwǵa bolǵan qatallıǵı keskin artadı, tez úlkenlashganligi sebepli olardı jabılasına terip alıw aldından, ásirese, tez-tez sug'orib turıw zárúr. Ol jaǵdayda suwǵarıw norması gektarına 350-400 m³ suw boladı. Otlaqı hám otlaqı batpaqlı jerlerde sizot suwi jaqın jaylasqan bolsa, qálempir 10 -12 ret gektarına 600-700 m³ normaında suwǵarıladı. Nál dalaga egilgennen ósimlik jabılasına gullagunga shekem topıraqta to'yingan atız ızǵar sıyımlılıqına salıstırǵanda 70-75% ıǵallıqtı tutıp turıw ushın egin hár 10 -12 kúnde sug'orilib turıladı. Ósimlik ónimge kirgen basqıshda 75-80% ıǵallıqtı saqlaw ushın hár háptede bir ret kem muǵdarda suwǵarıladı.
Kútimlew. Maysalar ózin tutıp alǵannan keyin, qatar araları kul'tivator járdeminde birinshi ret yumshatiladi hám qatardaǵı ósimliklar arası ketpen menen ósimliktiń átirapın jumsartıw etiledi. Oradan 3-4 hápte ótkennen, egin qatar aralarına ekinshi márte ishlov beriledi.