Tema: Baslawısh klass sabaqlıqlarında m

2. Matematika sabaqlıqlarındaǵı Matematikanı oqıtıw sistemasında máseleler sheshiw


Matematikanı oqıtıw sistemasında máseleler sheshiw shınıǵıw islew túrlerinen bolıp esaplanadı.
Máseleler sheshiw dáslep balalarda matematikalıq túsiniklerdi qáliplestiriw, olardıń oqıw dátúrinde belgilep berilgen teoriyalıq bilimlerdi ózlestiriwlerinde úlken áhmiyetke iye.
Mısalı, másele: Oqıwshıda 4 reńli hám 2 ápiwayı qálem bar. Oqıwshıda barlıǵı bolıp neshe qálem bar?
Bul másele arqalı oqıwshılarda qosıw haqqındaǵı túsinikti qáliplestiriw, bekkemlew hám qosındını tabıwǵa baylanıslı bilimler payda boladı.
Máseleler sheshiw arqalı oqıwshılarda jańa bilim payda boladı hám bar bilimler qollanıladı, sol arqalı bekkemlenedi. Máselen, bilimlerdiń qáliplesiwinde teoriyanı ámeliyat penen oqıtıwdı, turmıs penen baylanıstırıp alıp barıw imkaniyatın beredi. Másele sheshiw arqalı satıp alınǵan zattıń bahasın, kvartira remontınıń bahası, poezdǵa keshikpew ushın úyden qashan shıǵıw kerek degen hár qıylı ámeliy esaplawlardı orınlaydı.
Oqıwshılar máselelerdi sheship atırǵanda hár qıylı matematikalıq túsinikler – san, arifmetikalıq ámel, qosılıwshı, qosındı, qaldıq sıyaqlılar menen tanısadı, sonday-aq átiraptaǵı, pándegi, texnikadaǵı hár qıylı baylanıslı problemalar menen tanısadı hám onı sheshedi.
Máselelerdi biliw hám tárbiyalıq funkciyaları. Joqarıdan kelip shıqqan jaǵdayda máseleniń 2 baslı funkciyası bar ekenligin bilemiz.
a) máseleniń biliw xarakterindegi funkciyası;
b) máseleniń tárbiyalıq xarakterindegi funkciyası.
Máseleler sheshiw processiniń ózi metodikada oqıwshılardıń aqlıy rawajlanıwına bir qansha keri tásir kórsetiwi belgili. Ol aqlıy operaciyalar: analiz hám sintez, konkretlestiriw hám abstraktlastırıw, salıstırıw, ulıwmalastırıw sıyaqlılardı rawajlandıradı. Turmısta sanlar menen baylanıslı bolǵan hár qıylı esaplawlar kelip shıǵadı, onı orınlaw ushın arifmetikalıq ámeller orınlawǵa tuwra keledi. Bunday esaplaw jumısın talap qılatuǵın mazmun másele delinedi.
Hár bir másele berilgen (belgili) hám izlenip atırǵan (belgisiz) sanlardı óz ishine aladı. Máseledegi sanlar, kóplikler sanın yamasa muǵdarlardıń mánisin xarakterleydi, qatnaslardı ańlatadı yamasa tabıw kerek bolǵan anıq emes sanlar boladı. Hár bir máselede shárt hám sorawdan ibarat boladı. Másele shártinde berilgen sanlar arasındaǵı hám berilgen sanlar menen izlenip atırǵan sanlar arasında baylanıs kórsetiledi; bul baylanıslar tiyisli arifmetikalıq ámellerdi tańlawdı belgilep beredi. Soraw bolsa qaysı san izlenip atırǵan san ekenligin bildiredi.
Másele: Jeńil mashina 4 saat joldı 56 km tezlik penen júrgen. Mashina qansha jol júrgen?
Shárti: Jeńil mashina 4 saat jolda 56 km tezlik penen júrdi (belgili yamasa berilgen).
Soraw: Mashina qansha jol júrgen? (izlenip atırǵan yamasa belgisiz) máseleni sheshiw: bul másele shártinde berilgen sanlar hám izlenip atırǵan sanlar arasındaǵı baylanıstı ashıp beriw hám sol tiykarda arifmetikalıq ámellerdi tańlaw, keyin bolsa olardı orınlaw hám másele sorawına juwap beriw degen sóz.