Tema: Joqarı hám professional tálimde ana tili oqıtıw metodikası menen baylanıslı pánler, olardı tekseriw metodları

Oqıtıwdıń baslı principlerinıń biri- sanalılıq principi.
Sanalıq – oqıǵanın tolıq hám hár tárepleme túsiniw, túsingenin ámeliy jaqtan qollana biliw. Baslawısh klass balalarınıń turmıs tájiriybesiniń azlıǵın esapqa alsaq, bizge bunıń juwapkershiligi túsinikli. Eger oqıwshi sanalı túsinse, jumısqa sanalı qatnas jasasa, oqıǵanın, úyrengenin, meńgergenin, qayta túsindirip dáliyllep berseǵana sanalı meńgergen dep esaplanadı.
Oqıw materialların sanalı ózestiriwdiń bas dushpanı – oqıwǵa ústirtin qaraw, shala túsiniw, yadlaw qubılısları. Bul baslawısh klass balalarına tán jaǵday bolıp, bilimdi sanalı iyelewine, sanalı jumıs islewine kesent beredi hám bilimdi ústirtin ózlestirip, tiykarǵıların durıs iyelep ala almaydı, keleshekte jumıs islew uqıbı tómen boladı. Grammatıkalıq túsinikler abstakt bolıwına baylanıslı balalar sanalı túsinbegen jaǵdayda onıl menen jumıs islewde qıyınshılńqqa ushıraydı. Sonlıqtan balalardıń mektepke kelgen kúninnen baslap, oqıtıwshı birinshiden, oqıwshılardıń til baylıǵın rawajlandırıw, ekinshiden hár qıylı grammatikalıq túsiniklerdi (grammatikalıq formalardı) úyretiw, úshinshiden, tillik materiallardı ózlestiriw hám (bul ushın analiz – sinte, salıstırıw, toparlarǵa bóliw, juwmaqlaw usilların qollanıw arqalı) oqıwshılardıń logikaliq oy-órisin rawajlandırıw isleri menen shuǵıllanadı. Bunnan joqarı basqıshqa ótiw ushın balalar grammatikalıq túsiniklerdi, olardıń ózinshelik belgilerin ózlestiriw tiyis.
Oqıtıwshı oqıwshılardıń aldındaǵı bunday qospalı, awır juwapkerli bolǵan wazıypalardı sheshiw ushın tek oqıwshılardıń materiallardı sanalı ózlestirip alıwına eristiriw arqalı ǵana aldına qoyılǵan maqsetine erise alıwı múmkin.Bul ushın oqıwshılardıń múmkinshiligin de esapqa alıp jumıs islewdi názerde tutıw kerek, beriletuǵın material baǵdarlama kóleminde bolıp, oqıwshılardıń jas, bilim, kónlikpesine sáykes keliwi, beriletuǵın jańa material ótken material menen tıǵız baylanısta bolıwı , material oqıwshınıń múmkinshiligine say bolıwı menen isleniwge tiyisli ámeliy jumıs penen de baylanıslı alıp barılıwı kerek. Hár bir oqıtıwshı óz tájiriybesin jetilistirip, pedagogika, psixologiya pánlerinıń jetiskenliklerin basshılıqqa alıp barıwı, aldıńǵı qatarlı oqıtıwshılardıń tájirybesin, ózinıń múmkinshiliklerin esapqa ala otırıp, óz isinde paydalanıp otırıwı menen oqıwshılardı jeńilden awırǵa, belgisizden belgilige qaray principine súyenip islegende ǵana oqıwshınıń sanalı bilim alıwına erisiwge boladı.
Oqıwshılar mektepke kelgen kúninen baslap sanalı tálim- tárbiya alıwǵa úyretiliw menen tıyanaqlı bilim alıw principin basshılıqqa alıp jumıs alıp barıladı. Bul princip sanalılıq principi menen tıǵız baylanıslı. Sebebi sanalı bilim alıw - bilimdi tolıq túsinip ózlestiriw, ol boyınsha kónligiw, is júzinde qollana biliw degen sóz. Bilimdi tıyanaqlı iyelemey turıp, onı is júzine asırıw múmkin emes.
Baslawısh klass balalarına grammatikalıq materiallar tek ámeliy túrde úyretiladi. Eger oqıwshılarǵa tıyanaqlı bilim beriwdi názerde tucaq, hár tárepleme oylanıp oqıwshılardıń múmkinshiligin esapqa alıw menen ǵana oqıtıw, bilim beriw kerek boladı. Baslawısh klass oqıwshıları til qubılıslarına baylanıslı materiallardı ótken tema menen baylanıslı túsinbese, keyingi materiallardı meńgere almaydı. Bul sabaqtıń izbe-izligin buzadı.Ayırım jaǵdayda ótilmegen materiallar ótiletuǵın material menen qosılıp ketetuǵın jaǵdaylar ushırasadı.Bunday jaǵdayda oqıwshılardı qıyınshılıqqa ushıratıp,ústirtin bilim alıwına jaǵday jaratıladı. Máselen, 3-klasta “Soz qurılısı” menen tanıstırıladı. Al sóz qurılısında ushırasatuǵın morfemalar (qosımtalardıń ayırımları) menen ele oqıwshılar tanıs emes. Sonlıqtan hár bir til qubılısın úyretiwde materialdıń oqıwshıǵa jeterli bolıw principin basshılıqqa alıp otırıw kerek.