Tema: Menedjment funkciyasi Joba: Kirisiw Basqarıw maqseti hám olarǵa qoyılatuǵın tiykarǵı talaplar Menedjment processi

Maqset — Jaǵday — Mashqala — Sheshim

Kórsetilgen izbe-izlik penen basqarıw xızmeti orınlanadı. Hár qanday xızmet maqsetli basqarıwǵa baǵdarlanǵan bolıwı kerek, basqarıw maqsetke erisiw ushın ámelge asırıladı. Menedjmenttiń náwbettegi basqıshı jaǵdaylardı sholıw delinedi. Bul basqıshda isler kompleksi, sistemanı bahalaw, onı tereńlestiriw jolları, iske kesent etiwshi elementlerden qutılıw ilajlar islep shıǵıladı.

Mashqalalar basqıshında sistemadaǵı tiykarǵı qarama-qarsılıqlar, sistema isin jaqsılaw ushın neler islew kerekligi anıqlanadı. Sheshim basqıshı basshınıń ámeliy islerge ótiw xızmeti esaplanadı. Qarar qabıl etiliwi menen basqarılıwshı sistemalarǵa anıq tásir kórsetedi, óz aldına ápiwayı basqarıwǵa tiyisli háreketler orınlanadı.
Menedjment procesi usılı tómendegiler: informaciyalıq-analitikalıq hám shólkemlesken isler.
Informaciyalıq-analitikalıq isler tómendegilerden ibarat: informaciyalar jıynaw, sholıw, informaciyanı qayta islew hám uzatıw, basqarıw qararları variantların islep shıǵıw, basqarıw qararları variantlarına tiyisli informaciyalardı saqlaw h.b.
Shólkemlesken isler tómendegilerden ibarat: túsindiriw, isendiriw, xoshametlew, tapsırmalardı bólistiriw, orınlawdı qadaǵalaw, tásir etiw h.b.
Insanlardı basqarıw tek qararlar qabıl etıw menen emes, bálki onı orınlawdı qadaǵalawdı da názerde tutadı. Lekin, kóp jaǵdaylarda turmısta menedjment processii orınlanıwı hár tárepleme shólkemlestirilmeydi, onıń shólkemlesken, mazmunı, texnikalıq tárepleri ózara baylanıslı bolmaydı.

3. Menedjment funkciyaları klassifikaciyası

Menedjment processiniń mazmunı onıń funkciyalarında kórinedi. Menedjment funkciyası degende basqarıwǵa tiyisli mashqalalardı sheshiwge baǵdarlanǵan jumıslar jıyınaǵı túsiniledi. Basqarıw organları hám orınlawshılar juwapkershilikli basqarıw funkciyasın belgileydi. Bul wazıypalar funkcional bólim haqqındaǵı nızam hám hámeldar basqarıwshılar ushın kórsetpelerde óziniń sáwleleniwin tabadı. Basqarıw procesiniń funkcional analizi Hárbir funkciya ushın jumıs kólemi tiykarın payda etedi, basqarıwshılar sanın belgileydi hám basqarıw sistemasın muwapıqlastıradı. Basqarıw organları tiykarǵı hám anıq funkciyalarǵa bólinedi. Tiykarǵı funkciya óndiris procesinde de hám óndirislik emes sferada da ámelge asadı. Olar tómendegiler:
a) marketing b) jobalastırıw v) shólkemlestiriw g) muwapıqlastırıw (sovmestimost) d) xoshametlew e) esabat hám qadaǵalaw

1. 
   Marketing — bul insan mútájligi hám talapların támiyinlep, sonıń nátiyjesinde payda alıw maqsetinde bazar menen birge ámelge asatuǵın tovardıń satılıwın támiyinlew, almastırıwdı tezletiwshi xızmet. Máselen tiykarǵı tovardı qayta islew, bazardı analizlew, kommunikaciyanıń jolǵa qoyılıwı, bólistiriw, bahalardı belgilew, servis xızmetlerin rawajlandırıw.
   
2. 
   Jobalastırıw — maqsettiń ámelge asıwın jobalastırıw, eko-nomikalıq sistemanı belgilew. Jobalastırıw barlıq xojalıq subyektleri strategiyasında sáwlelenedi.
   

V) Shólkemlestiriw — bul texnikalıq, ekonomikalıq, sociallıq hám basqarıw sistemaların tártipke keltiriw bolıp esaplanadı. Menedjmentti shólkemlestiriw, eń aldın qolaylı shólkemlestiriwdúzilmelerin qurıw, materiallıq, miynet finanslıq resurslardan nátiyjeli paydalanıw, basqarıw sistemaları arasındaǵı qatnasıqlardı uyımlastırıw h.t.b.
G) Muwapıqlastırıw (sovmestimost) — texnikalıq, ekonomikalıq, social máselelerdi birge sheshiwde barlıq basqarıw funkciyalarınıń qatnasıwı. Bunnan ózara baylanıs ornatıladı, ámeldegi normanormativ hújjetlerden shetlense xabarlandıradı.

4. 
   Xoshemetlew — bul insan faktorın keń demokratiya tiyka-rında aktivlestiriw, onıń mápleri jolında ǵamqorlıq etıwdı basqarıw;
   
5. 
   Esabat hám qadaǵalaw — bul basqarıwshı sistema jaǵ- dayın qadaǵalaw hám esapqa alıw, jumıstı bir pátte támiyinlewdi basqarıw.
   

Eger basqarılıwshı obyekt ózine tán ózgesheliklerge iye bolsa, basqarıw funkciyaları hám iskerlik kórsetedi. Biraq kárxana mısalında tómendegi funkciyalardı ajıratıw múmkin:

1. 
   tiykarǵı óndiristi basqarıw.
   
2. 
   járdemshi óndiristi basqarıw.
   
3. 
   ónim sapasın basqarıw.
   
4. 
   miynet hám is haqını basqarıw.
   

Hárbir anıq funkciya menedjment funkciyasınıń quramlıq bólimi bolıp, olar óz gezeginde jáne bir neshshe bólimlerge bólinedi. Tiykarǵı islep shıǵarıwdı basqarıw marketing, jobalastırıw, xoshametlew hám basqarıwdı óz ishine aladı. Barlıq funkciyalar ózara baylanısta boladı.
Bazar ortalıǵınıń tez ózgeriwi kárxanaǵa hámme waqıt qáwip alıp kelip turadı. Xalıqtıń dáramatı, sawda islew qábileti, ónim hám xızmetlerge bolǵan talap, demografiyalıq sharayat tez-tez ózgerip turadı.
Máselen xalıqtıń turmıs dárejesiniń ósiwi qımbat bahalı tovarlarǵa (predmeti roskoshi) bolǵan talabın arttıradı. Sonday tovarlar menen talaptı qanaatlandırǵan kárxana kóp payda aladı. Bazar qatnasıqlarınıń ózgeriwi islep shıǵarıw hám basqarıwdıda ózgertiriwdi talap etedi. Menedjment funkciyasın ózgertiwge mútájlik tuwıladı. Soǵan qosımsha tómendegiler qayta qurıladı: jobalastırıw, shólkemlestiriw, muwapıqlastırıw, xoshemetlew, esapqa alıw h.t.b.
Bazar qatnasıqlarına ótiw, barlıq nızam, kórsetpeler nızamǵa tuwra kelmeytuǵın normativlik hújjetlerdi qayta kóriwdi talap etedi. Basqarıw, lizing, finans hám kredit, baha belgilew hám jobalastırıwda jańa nızamlar qabıl etiledı. Tómendegi hám joqarı shólkemler ortasında áshkáralıq keńeyedi, basqarıw organları funkciyası ózgeredi.
Tiykarǵı itibar islep shıǵarıw hám tutınıw ortasındaǵı zárúr qatnasıqlardı ornatıwǵa qaratıladı.
Óndiris hám támiynat, miynet hám is haqı, jumısshı ornı hám miynet resursları, talap hám usınıs ortasındaǵı kelispewshilikler sheshiledi.
Basqarıw organlarınıń nátiyjeli islewi social-ekonomikalıq rawajlanıw hám oǵan erisiw quralları muwapıqlastırıwdı kózde tutadı.
Solay etip menedjment funkciyası hesh qashan sónbeydi, ol hár dayım anıq milliy jaǵdaylardı esapqa alǵan jaǵdayda hám insan ruwxındaǵı ózgeris processlerine qarap jetilisip baradı.