«Bul biybaha kitap bunnan otız ásir burın eki dárya aralıǵında usı jerde jasaǵan babalarımızdıń biz áwladlarǵa qaldırǵan ruwxıy - tariyxıy miyraslaridir»1- dep aytıp ótken edi birinshi Prezidentimiz I. Karimov. «Avesto»da ótmishtiń anıqlıǵı hám bir pútinligi, insan ómiriniń tábiyat menen baylanısı máselesi adamnıń psixikalıq álemine úzliksiz baylanıslı halda kórsetilgenligi kóp mánini ańlatadı. Bul jaǵday insannıń ruwxıy dúnyasın qáliplestiriwde dógerek-átirap, ortalıq áyyemgi zamanlardan berli qanday kúshli tásir kórsetip kelgenine taǵı bir márte itibarımızdı tartadı. «Avesto» ózbek, ulıwma Orta Aziya xalıqlarınıń áyyemgi dáwirlerdegi turmısı, dini, qıyalları, ruwxıylıqı, mádeniyatın úyreniwdegi zárúrli derek. «Avesto»dan tómendegi úlgilerdi keltiremiz: - Tárbiya turmıstıń zárúrli tirgegi (súyenishi) - Insan ózinen jaqsı násil qaldırıw ushın, insan nesibesin ózi jaratıwı kerek. - Iygilikli oy, iygilikli sóz hám sawob jumıslar menen iygilikli oy, iygilikli sóz hám sawob jumıstı ańlayman. Ózimdi barlıq iygilikli oyga, iygilikli sózlerge, jaqsı jumıslar ámeline baǵıshlayman. Barlıq jaman oydan, jaman sózi jaman jumıslardan júz keshemen. Xalıq awızeki dóretiwshiliginde ruwxıy-etikalıq tárbiya máseleleri sáwlelendirilgen. Ózbek xalıq dóretiwshiliginiń quramı bolsa keń, hár tárepleme kórkemlengen túsinik bolıp tabıladı. Ol xalıqtıń payda bolıwı menen payda boladı hám rawajlanadı. Ol jaǵdayda xalıqtıń arzıw-úmitleri, kóz-qarasları, turmısı keń aytıladı. Ózbek xalıq awıeki dóretiwshiligi úlgilerinen naqıl, aytısıw, tez aytıw, qosıq, ertek, dástanlarda bala tárbiyasınıń belgili bir ayrıqshalıǵı ózinde sawlelenedi. Dástan -qıssa, gúrriń, tariyp, hádiyse mánilerin ańlatadı. Ol keń tarqalǵan etnopedagogik janr bolıp, xalıqtıń ruwxıy-turmısı, gúresi, etikalıq-estetik kóz-qarasları, ádalat, azatlıq, tınıshlıq, watandı súyiw, adamgershilik, doslıq sıyaqlı tárbiyalıq sapalardı en jaydıradı. Dástanlarda kámil insane shaxs tárbiyalıq sapaları ulıwmalasqan halda beriledi. Joqarı insaniy sapalar bo'rttiriledi. Sol sebepli tıńlawshıda dástan qaharmanlarınan órnek alıw sezimi tuwıladı. Dástanlardı baqsılar jırlasadı. «Baqsı» mangolsha hám buryatsha «baxsha», «baǵsha» sózlerinen alınǵan bolıp, «ustaz», «aǵartıwshı» degen mánilerdi ańlatadı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
