Tema: Miynet tárbiyasında xalq awızeki dóretpeleriniń ornı. Reje

«Naqıl» termini arabsha «kavlun» - sóylew, búydew sózlerinen alınǵan bolıp, adamnıń arnawlı bir waqıya-qubılıslar, haqıyqatlıq haqqındaǵı qısqasha juwmaqların ańlatadı. Olarda pikir anıq, arnawlı bir logikalıq izbe-izlikte, geyde tuwrı, geyde kóshpeli mániste túsiniledi. Naqıllardaǵı berilgen pikirler tek ǵana bir shaxsqa tiyisli emes, al keń xalıq toparına qaratılǵan. Naqıllar ıqsham, lekin mazmunı bir álem. Naqıllarda xalıqtıń arzıw-úmitleri, ruwxıy -etikalıq qarawları, muhabbat hám jerkenish, tárbiyanıń barlıq qırları beriledi. Sol sebepli bala tárbiyasında, atap aytqanda etikalıq - ádebine unamlı tásir etedi.

* Ádep - kisiniń ziyneti

* Ádep - altınnan qımbat

* Bala áziz - ádebi onnan áziz.

* Ádep bazarda satilmas.

* Ádepti ádepsizden úyren.

* Sóz kisiniń ózegi,

* Ádep kisiniń bezegi.

•Jaqsı baladan raxmet, Jaman baladan nálet.

•Buzıwǵa úyrenbe, dúzewge úyren.

•Jaqsı bala at keltirar, Jaman bala ǵam keltirar.

•Jaqsı qulıq - kisiniń kórki.

• Basıńa qılısh kelse de, tuwrı sóyle.

Folklor materialı bolǵan naqıllarda balalardı bárkámal etip tárbiyalawdıń usıl hám quralları uyqaslanadı. Naqıllarda pánt, eskertiw, xoshametlew, eskertiw sıyaqlı metodlardan paydalanıladı.

Jumbaq

Jumbaq -dep, bir-birine uqsas eki predmetten jumbaq quralıp, ekinshisine tán uqsas belgiler tiykarında onı tabıwǵa mólsherlengen qosıq yamasa sózlik tapsırmaǵa aytıladı. Mısalı : «Bir bólek pátir, álemge tatır». Jumbaqta da eń to'yimli azıq - pátir «Oy» ǵa uqsatılǵan. Ay da gózzal, túnde álemdi jaqtılandıradı. Jumbaqlardıń mazmunınan kelip shıqqan halda olarda ruwxıy -etikalıq tárbiya máseleleriniń sáwlelendiriliwin úyreniwimiz múmkin:

1. Úshek ústinde bir anar, kúshiń bolsa uslap al.

2. Uzaq tawda ot janar.

3. Uyqlap jatar kúndiz, Shamda ashılar kózi.

4. Tort ayoqlı, temir tuyaqlı.

5. Ústinde búkiri bar, Ayaqta ayaq kiyimi bar.