Тема. Psixologiyada biliw processleri joba

1. Sırtqı kúsh-quwattı nerv sistemasına aylandırıp beriwshi
periferiya, yaģnıy receptorlardan;
2 Analizatorlardı periferiya bólimin oraylıq bólimge baylanıstırıwshı afferent (orayģa umtılıwshı nerv talası), ótkergish bólimnen;
3. Periferiya bólimlerinen keliwshi nerv impulsların qayta islewshi analizatorlardıń miy qabıģındaģı miy yamasa oraylıq bólimnen ibarat boladı.
Periferik nervlardıń ushları (kóz, qulaq, teri, murın), tásirlerge umtılıwshı (afferent), juwap qaytarıwshı (efferent) nerv talaları, analizatorlardıń arqa hám bas miy orayları analizatorlardı payda etedi.
Seziw haqqındaģı teoriyalar
Sırtqı dúnya ózgeshelikleri haqqındaģı shaxstıń óz gewdesin tuta biliwi arqalı bilimler, maģlıwmatlar, xabarlar hám t.b. bul seziwler bolıp esaplanadı.
Sonıń ushın seziwler insan organizmine, yaģnıy onıń dene aģzalarına túsetuģın xabarlardıń tiykarģı kanalı sanalıp, olar sırtqı dúnya hám de ishki dene aģzaları haqqındaģı xabardı bas miy úlken yarım sharları hám bas miy bóleklerine jetkerip turadı, sol sebepten insan ózin qorshap turģan makro ortalıqtı orentirlew imkaniyatına iye boladı. Eger usı kanallar jawılıp qalģan jaģdayda, seziw aģzaları zárúr xabar menen támiynlenbeydi, sananıń húkim súriw imkaniyatı óz-ózinen joģaladı. Psixologiya iliminde sonday dáliyller de bar, egerde insan xabarlardı alıwdan jurday bolsa, onday jaģdayda ol uyqı jaģdayında bolar eken. Mıs: teri seziwleri patologiyasına ushırasa, onda adam (kóbinese waqtınsha) kóriw, esitiw, iyis seziwden ayırılıwı múmkin. Xabarlardı alıw bólimleri balalıq dáwirinde buzılģan bolsa, gereń yamasa soqır bolıp qalsa, onda onıń aqılıy rawajlanıwında da keskin toqtap qalıw júzege keledi eken. Sonday-aq, X.Volf «Racional psixologiya», «Empirikalıq psixologiya» atlı kitaplarında ol ózinin sırtqı álemnen túsetuģın xabarlardı, yaģnıy seziw kanalına, hesh qanday baylanısı joq dep túsindiriwge háreket etedi.
I.M.Sechenovtıń pikirine qaraģanda, zattı kóz benen qabıl etiw ushın kóz sol nárseni «qıdırsın», tek sonda ģana maqsetke muwapıq háreket júzege shıqqan boladı.
Búgingi kúnde kóz háreketleri teoriyası islep shıģılģan, olar makro, mikro, ıqtıyarıy hám ıqtıyarsız kórinislerge ajıratıladı. Olar tómendegishe ataladı: konvergent, divergent, gorizontal, vertikal, ciklofuzion, torsion, version, vergent, sakkadik, tremor, dreyf, fliki sıyaqlılar bolıp tabıladı. Psixologiyalıq maģlıwmatlardıń juwmaģına qaray, aktiv hárekettiń hár qaysısı seziwdiń reflektor teoriyasınan ibarat bolıp esaplanadı.