Tema: sirtqi fotoeffekt. Kompton
Download 0.85 Mb. Pdf ko'rish
|
Islam N1n!n!
|
ν
2-súwret , Maks Plank (1858-1947)-ullı nemis teoretik fizik Jaqtılıqtıń elementqa kórsetetuǵın tásiri kórinip turǵan túrli hádiyseler arasında fotoeffekt, yaǵnıy jaqtılıq tásirinde elementtıń elektronlar shıǵarıwı zárúrli orın iyeleydi. Bul hádiyseni analiz qılıw jaqtılıq kvantları haqqındaǵı tusinikti jarattı hám házirgi zaman degi teoriyalıq qıyallardı rawajlanıwda zárúrli rol oynadı. Fotoeffekt hádiysesin nemis fizigi Gers jańalıq ashdı. Bul hádiysediń mánisi tómendeginen ibarat : elektrometrge rux plastinkanı ornatıp, onı teris zaryad menen zaryadlaymız. Plastinkanı quramında ultrafioletoviy nurlar bolǵan kúshli jaqtılıq dáregi, mısalı, elektr toki menen jaritamiz, bunda plastinka óz zaryadın tez joǵalitqanini, yaǵnıy elektrometr strelkasın tomenlegenin kóremiz. Nurlar jolına 14 ultrbinafsha nurlardı ótkermeytuǵın qalıń shıyshe plastinkanı qoyıp, tájiriybeni tákirarlaymız, bunda plastinka zaryadın joǵalmaydı. Rux plastinkanı oń zaryad menen belgili potensialǵa shekem zaryadlaymız hám elektr toki menen jaritamiz, bul halda bolsa plastinka zaryadın joǵatpaǵanın, strelka jaǵdayınıń ózgermegenligini kóremiz. Bunnan jaqtılıq teris zaryadlanǵan metalldan bóleklerdi aǵım shıǵarıwıns kelip shıǵadı. Olardıń zaryadın 1898-jılda J. J. Tóbeson anıqlaǵan jáne bul bóleklerde elektronlardan ibarat ekenligin kórsetken. Fotoeffekt túrleri: a) Sırtqı fotoeffekt; b) Ishki fotoeffekt; Sırtqı fotoeffekt metallardı anıq bir jiyliklı jaqtılıq menen nurlandirilǵanda elektronlar shıǵıwı menen baylanıslı. Eger elektronlar tek o'z atomları hám molekulaları menen baylanısıwdı joǵaltsa, biraq jaqtırtılıp atırǵan elementtıń ishinde erkin elektronlar retinde qalsa hám usınıń menen barlıq elementlardıń elektr ótkizgishligin asıra barsa, ol waqıtta bunday fotoeffekt ishki fotoeffekt dep ataladı. Ishki fotoeffektni 1873-jılda amerikalıq fizikalıq Ol. Smitt payda etken hám yarım ótkezgishlerde, geyde dielektriklarda baqlaǵan. Sırtqı foto -effektti 1887-jılda Gers payda etken hám 1888-jılda A. G. Stoletov tárepinen tolıq tekserilgen. Stoletov 3- súwrette apparatı kórsetilgen: Download 0.85 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|