Tema: sirtqi fotoeffekt. Kompton

 
 
6-suwret.
Kompton effekti modeli: tolqın uzınlıqlı jaqtılıq oń tárepten shepke jónelgen. 
Elektron menen dúgiskennen keyin tolqın uzınlıqta, dáslepki baǵdarınan múyeshke 
awg'an halda tarqaladı. Strelka menen foton menen dúgiskennen keyin elektron 
baǵdarı kórsetilgen. Fotonniń tınısh turǵan elektronnan shashırawında (shashıraw 
shekem hám shashrawdan keyingi) jiyliklerı tómendegishe baylanısıwǵa iye [4]. 

---

18 
II.BAB.
KOMPTON EFFEKTI
2.1
 Mikrobóleksheniń tolqın qásiyetleri 
1905 jıl A. Eynshteyn tárepinen usınıs etilgen fotoeffektniń túsintiriliwi amerika 
fizigi A. Kompton (1922 jıl ) tájiriybelerinde óziniń eksperimental ańlatpasın taptı. 
Kompton elementtıń erkin (yamasa atomlar menen kúshsiz baylanısqan )
elektronlarında qısqa tolqınlı rentgen nurlanıwın elastik shashırawın izertlew etdi.
Ol jańalıq ashılǵan, keyinirek Kompton effekti dep atalǵan effekt, shashırawda 
nurlanıw tolqın uzınlıǵınıń ózgeriwi múmkin emes – degen tolqıniy teoriyaǵa uyqas 
kelmewi málim boldı. Tolqın teoriyasına qaray, elektron jaqtılıq tolqınınıń dáwirli 
maydanı tásiri astında, tolqın jiyligında májburiy terbelis payda etedi hám sol 
sebepli sol jiyligindegı tolqınlardı nurlantiradi. Kompton effekti sızılması . 7-
suwretde berilgen. R Rentgen trubkasidan shıǵıs 0 tolqın uzınlıǵdaǵı monoxromatik 
rentgen nurlanıwı qorǵasın diafragmalar arqalı ótedi hám jińishke dáste kórinisinde 
nıshan element R (grafit, alyuminiy) ga jo'neledi. Qanday da múyesh astında 
tarqalǵan S rentgen nurları stolshaǵa búriliwshan etip qatirilǵan difraksion pánjere 
rolin atqaratuǵın K kristall ótetuǵın nurlanıw Rentgen spektrografi járdeminde 
analiz etiledi. Tájiriybe sonı kórsetedi, shashılǵan nurlanıwda tolqın uzınlıǵınıń
ózgeriwi tarqalıw múyeshine baylanıslılıǵı baqlanadı bul jerde -3 nm - shashatuǵın 
element qásiyetlerine baylanıslı bolmaǵan Kompton tolqın uzınlıǵı dep ataladı. 
Shashıraw nurlanıwında tolqın uzınlıqlı spektral sızıq menen bir qatarda (0 tolqın 
uzınlıqlı jıljımaǵan sızıq da baqlanadı. Jıljıǵan hám jıljımaǵan sızıqlar 
intensivliklari munasábeti element túrine baylanıslı.