Tema: Tabu hám Evfemizm sózler

Jobası:
I.Kirisiw.
1.1.Tabu sózler haqqında ulıwma túsinik
1.2. Evfemizm sózler haqqinda túsinik
II.Tıykarģı bólim
2.1. Tabu sózlerdiń mazmunı boyınsha túrleri hám izertleniwi izertleniwi
2.2. Evfemizm sózlerdiń mazmunı boyınsha túrleri hám izertleniwi izertleniwi
2.3.Publicistikalıq usılda qollanılatuǵın evfemizlar.
III.Juwmaqlaw
IV. Paydalanilģan adebiyatlar

Kirisiw
Kurs jumisiniń aktuallılıǵı: Tabu-(poinezcha-sheklew qoyıw)alǵashqı jámiyetlik dúzimdegi xalıqlarda tarqalǵan sheklew dizimi.Tabudıń eń jaqsı kórinisi Polinezada saqlanǵan.Bul sóz tıykarınan,Polinezada payda bolǵan bolıp,dáslep belgili ingliz teńiz sayaxatshısı 1777-jılı J.Kuk tárepinen usınılǵan.Polineziya tilindegi mánisi “tapu”(belgilew) hám “pu”(dıqqattı tartıwshı,insandı shalǵıtıwshı)degendi bildiredi.Turk alımı,lingvisti Abdulkadir Inan “tabu” termini ornına “tekinsiz” sózin qollanǵan.Bıraq,dunya tilleri hám ádebiyatında “tabu”ataması qollanıladı.
J.J.Varbot tabudı anıqlaǵanda sonı itibar menen belgilegen, “tabu” súzi biziń dáwirimizde eki mánide qollanıladı:
1)alǵashqı adamlardıń diniy sheklewleri,yaǵnıy joqarı kúshlerde payda bolatuǵın zıyanlı aqıbetlerden qashıw;
2)sotsial-siyasiy,tarıyxıy,mádeniy,etnik yaki tásirsheń dálilerdiń óz ara baylanıslılıǵı;
Tabudıń lingvistikalıq kórinisin L.Blumfeld jazǵan.Ol sheklewdıń úsh jaǵdayın belgilegen:
1.Diniy atamalar.Kóp tillerde,atap aytqanda,god,devil,heaven,hell hám basqa atamalar tek diniy sóylewde qollanıladı.
2.Ádepsiz sózler.Mısal ushın, najas kibi sózler menen baylanıslı sózlerdiń qollanılıwınıń shekleniwi.
3.Ayırım qayǵılı,kesellik yaki qáwipli sózler menen baylanıslı tabu.
Polineziya xalıqları diniy úrp-ádetlerine kóre,hár bir insan tuwılıwı menen,qudretli tábiyiy kúsh “mana” ǵa iye boladı.”Mana”-bul júda qáwipli bolıp,birewge tiyse ólim keltiriwi múmkin.Ol taypalarǵa qarap hár qıylı kúshke iye bolıp,qullarda “mana” bolmaǵan,bıraq kerisinshe,ullı sarkardalar qúdretli “mana” ǵa iye bolǵan.”Mana” túsinigi tabu menen tıǵız baylanıslı.Sebebi,kim “mana” iyesi bolsa,ol qáwipli bolǵan,oǵan tiyiw qadaǵan etilgen.Polineziya xalıqlarında júda keń tarqalǵan Tabu dizimin kim buzsa.onıń ámellerine boysınbasa,qábile baslıqları,aqsúyekler tárepinen jazalanatuǵńn bolǵan.Sonıń menen birge,sol dáwir kóz-qarasları boyınsha Tabudı buzǵan adamdı ruhlar,hárqıylı kúshler,qudaylar kesellik yaki ólim menen jazalaytuǵın bolǵan,dep túsinilgen.Aralda jasawshılarda quday hám ruhqa,qábile baslıqlarına baylanıslı hámme nárse tabulastırılǵan.Tabu dizimi jámiyette taypalarǵa bóliniwge májbúrlegen.
Tabu obyektleri-buyımlar,sózler,haywanlar da bolıwı múmkin.Ayırım tabular ekonomikalıq buyımlarǵa da baylanıslı qollanıńǵan.