Temasındaǵı Kurs jumısı Qabıllaǵan: Fizikalıq hám kolloidlıq ximiya kafedrası docent: Uzaqbergenova Z. Orınlaǵan: 2s ximiya toparı studenti: Eshimuratova R. Nukus – 2023 Reje

II. TIYKARǴI BÓLIM
II.1. XLORYODOMETRIYA

Qaytarıwshılardı yod monoxlorid JC1 titrantı menen anıqlaw, farmakopeya usılı, Xloryodometriya yaki xloryodimetrik titrlew delinedi.

Usıldıń mánisi. Xloryodometriya tómendegi yarım reakciyaǵa tıykarlanǵan.
JCl + 2^e- = J^- + Cl^- (1)
Xana temperaturasında JCl/J^- redoks-juptıń standart oksidleniw-qaytarılıw potencialı shaması 0,795 V. Yod monoxlorid tómendegishe qaytarılıwı da múmkin:
2JCl + 2^e- = J2 + 2Cl (2)
JCI/J2 redoks-juptıń standart oksıdleniw-qaytarılıw potencialı jánede úlken 1,19 V. X - qaytarıwshı (1) yarım reakciya boyınsha titrlanǵanda yodid-ion ajıraladı. Qaytarıwshınıń barlıq muǵdarı JC1 menen reakciyaǵa kirisken soń, qosılǵan JC1 yodid-ionın oksidleydi:
JCl + J^- =J2 + Cl^- (3)
(1) hám (3) yarım reakciyalar jıyındısı (2) yarım reakciyanı beredi. (1) yarım reakciyaǵa muwapıq JCl bir molekulası eki n = 1/2 elektron qabıl etpekte. Sonıń ushın yod monoxloridtıń ekvivalent deregi 1/z = 1/n = yodxloriddıń ekvivalent molyar massası M (1/2 JCl) = M (JCl) / 2 = 162,358 / 2 = 81,179 g/mol, s (JCl) molyar koncentratsiyası hám s (1/2 JCl) ekvivalent molyar koncentratsiyaları óz-ara tómendegi salıstırmada baylanǵan c(JCl) = 2c(1/2JCl). Yod monoxlorid oksidlewshi sıpatında yodqa qaraǵanda nátiyjelirek (kúshlirek) hám biraz turaqlı.
Usıldıń titrantı. Xloryodometriyada titrant sıpatında ekvivalent molyar koncentratsiyası 0,1 mol/dm³ bolǵan yod monoxloridtıń erıtpesi qollanadı. Yod monoxlorid 27°C da suyıqlanatuǵın qızıl reńli qattı zat. Biraq titrant eritpesi yod monoxloridtıń anıq tartımı boyınsha tayarlanbaydı. Yod monoxlorid kúshli kislotalı eritpede tómendegi reakciya tıykarında:
2KJ + KJO₃+ 6NSl = 3JC1 + 3KCl + 3N₂O
yodid hám yodat-ionların xlorid kislotalı eritpeleri menen tayarlanadı. Yod monoxlorid eritpesın tayarlaw ushın 5,53 g kaliy yodid hám 3,55 g kaliy yodat duzların shliflanǵan tıǵınlı kolbaǵa salıp, 50 sm³ distillengen suw, 40 sm³ koncentrik NSl eritpesi qosıladı. Reakciyada payda bolǵan yod tolıq erip ketkenshe aralastırıladı. 10 sm³ xloroform qosıp aralaspa ajıratqısh voronkaǵa ótkerip jaqsılap shayqatıladı. Organik eritiwshi qatlamın fiolet reńde bolıwı aralaspada málim muǵdarda yod barlıǵınan derek beredi. Bul halda aralaspaǵa shayqatılıp turǵan halda tamshılap 1% KJ₃ eritpesinen organik qatlamnıń reńi ushıp ketkenshe qosıladı. Eger organik qatlam reńsiz bolsa organik qatlamda ashıq rozviy reń payda bolǵansha 1% KJ eritpesinan tamshılap qosıladı. Organik qatlam suw qatlamınan púltkilley ajralǵan soń, suw qatlamınıń kólemi bir litrli ólshew kolbasına quyıp, kolbanıń belgisine shekem distillengen suw menen suyıltırıladı. Payda bolǵan yod monoxloridtıń eritpesi limon-sarı reńde boladı.Yod monoxlorid eritpesi natrıy tiosulfattıń standart eritpesi menen standartlanadı. Bunıń ushın tayarlańan yod monoxlorid eritpesin 25 sm³ alikvot kólemin shliflanǵan tıǵınlı ólshew kolbasına quyıp, 1 g kaliy yodid duzınan salıp qarańı jerde 15 minut saqlanadı. Bul waqıtta tómendegi reakciya júredi.
JC1 + KJ = J₂ + KC1
Yod monoxloridke ekvivalent muǵdarda ajıralǵan yod, kraxmal qatnasında, 0,1 mol/dm³ koncentratsiyalı natrıy tiosulfattıń standart eritpesi menen, kók reń joǵalǵansha titrlanadı. Yod monoxloridtıń standartlanǵan eritpesi qarańǵı jerde jigerreń shliflanǵan tıǵınlı shisha ıdısta saqlanadı. Yod monoxlorid eritpesinıń titri waqıt ótiwi menen ózgerip qalıwı sebepli hár dayım isletiliwinen aldın natrıy tiosulfattıń standart eritpesi menen qayta standartlanwı lazım.