Temperament haqida tushuncha va uning fiziologik asoslari

Badiiy tipning mavjudligi aqliy faoliyatning zaifligi yoki aqlning yengilmasligini bildirmaydi, lekin bu oʻrinda gap psixika obrazli jabhalarini fikrlovchi tomonlari ustidan nisbatan ustuvorligi haqida beradi. Biroq shuni ta’kidlash joizki, shaxsning ikkinchi signallar tizimidan ustunlik qiladi va bu ustuvorlik mutloqlik xususiyatiga egadir. Ma’lumki, insonlarning hayot va faoliyatlarida til bilan tafakkurning oʻrni hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi, shaxs tomonidan borliqning aks ettirish jarayoni soʻzlar, fikrlov vositasida roʻyobga chiqariladi.

• Badiiy tipning mavjudligi aqliy faoliyatning zaifligi yoki aqlning yengilmasligini bildirmaydi, lekin bu oʻrinda gap psixika obrazli jabhalarini fikrlovchi tomonlari ustidan nisbatan ustuvorligi haqida beradi. Biroq shuni ta’kidlash joizki, shaxsning ikkinchi signallar tizimidan ustunlik qiladi va bu ustuvorlik mutloqlik xususiyatiga egadir. Ma’lumki, insonlarning hayot va faoliyatlarida til bilan tafakkurning oʻrni hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi, shaxs tomonidan borliqning aks ettirish jarayoni soʻzlar, fikrlov vositasida roʻyobga chiqariladi.

Qobiliyatlar borasidagi psixologik nazariyalar

• Gʻarbiy Yevropalik olimlar psixologiyadagi irsiyat nazariyasiga qarshi chiqadilar. Masalan, shveysariyalik psixolog V. Boven qalbaki doktrina deb tarbiyaviy tadbirlardan voz kechish jinoyat boʻlur edi, deb ta’kidlaydi.
• Ingliz bioximigi S.Gouz kishi qobiliyatining rivojlanishi uchun toʻsiqlar biologiyaga qaraganda ijtimoiy sharoitda koʻproqdir, deb uqtiradi.
• Ingliz psixologi, D.Kidjin ham aynan shunday xulosaga kelib, tarbiyaning kishi intellektual rivojlanishiga hal qiluvchi ta’siri haqida fikr yuritiladi.
• Ikkinchi konsepsiyaning vakillari qobiliyatni butunlay hayot va tarbiyaning ijtimoiy sharoiti belgilaydi deb uqtiradilar. Masalan, Gelvesiy oʻz vaqtida tarbiya yordamida geniyni yaratsa boʻladi, degan edi. Rus olimi A.N. Leont’ev ham oʻzining funksional organlar nazariyasi bilan bu nazariyaga A.Uxtomskiy asos solgan boʻlib, shunga oʻxshash konsepsiyani yoqlaydi.