Adabiy qobiliyatni tekshirish shuni koʻrsatadiki, oʻquvchilarning qobiliyatlari qobiliyatsizlaridan, V.P.Yagunkovaning ma’lumotlari boʻyicha idrok qilishning aniqligi va xotirasi bilan, yangi original obraz va syujetlar tuzishdagi tafakkur kuchi va tasavvur bilan, ijodiy vaziyatning yengilgina yuzaga kelishi bilan, soʻz boyligi va til sezgisi bilan farqlanadilar. Ba’zi birlarida voqelikka mulohazali, mantiqiy munosabatda boʻlish ustun tursa, boshqalarida obrazli emosional munosabat ustundir, uchinchilarida esa bularning har ikkisi ham mujassamdir. V.P.Yagunkova sinaluvchilarning adabiy qobiliyatini tashxis qilishda quyidagi koʻrsatkichlarni mezon tariqasida oladi, chunonchi a) idrok etish va xotiraning aniqligi; b) emosional ta’sirchanlik; v) tasavvurning kuchi va jonli tilni his qilish kabilar. - Adabiy qobiliyatni tekshirish shuni koʻrsatadiki, oʻquvchilarning qobiliyatlari qobiliyatsizlaridan, V.P.Yagunkovaning ma’lumotlari boʻyicha idrok qilishning aniqligi va xotirasi bilan, yangi original obraz va syujetlar tuzishdagi tafakkur kuchi va tasavvur bilan, ijodiy vaziyatning yengilgina yuzaga kelishi bilan, soʻz boyligi va til sezgisi bilan farqlanadilar. Ba’zi birlarida voqelikka mulohazali, mantiqiy munosabatda boʻlish ustun tursa, boshqalarida obrazli emosional munosabat ustundir, uchinchilarida esa bularning har ikkisi ham mujassamdir. V.P.Yagunkova sinaluvchilarning adabiy qobiliyatini tashxis qilishda quyidagi koʻrsatkichlarni mezon tariqasida oladi, chunonchi a) idrok etish va xotiraning aniqligi; b) emosional ta’sirchanlik; v) tasavvurning kuchi va jonli tilni his qilish kabilar.
- S.P Kudryavseva tadqiqotida ilk oʻspirinning adabiy qobiliyati ikki tipga ajratiladi, ya’ni adabiy-tanqidiy tip va badiiy-ijodiy. Birinchi tipda badiiy asarlarni tushunchalar asosida tahlil?ilishning oʻsganligiga e’tibor qilinadi. Ikkinchi tipda adabiy asarlarni oʻqish vaqtida va adabiy mavzuga bayon yozishda hayajonlanish, ijodiy yondashishga ahamiyat qaratiladi.
V.A.Kruteskiy matematik qobiliyat tuzilishiga quyidagilarni kiritadi: - V.A.Kruteskiy matematik qobiliyat tuzilishiga quyidagilarni kiritadi:
- 1)Qobiliyatda bolalarning matematik materialni qabul qilish borasidagi qobiliyatiga matematik ob’ektlar, munosabat va amallarni shakl holiga keltirib idrok qilish matematik materialga oʻziga xos "yigʻma" analitik-sintetik ishlov berish qobiliyati qayd qilish lozim
- 2)Qobiliyatli oʻquvchilarning fikrlashi quyidagilar bilan: a)miqdoriy va fazoviy munosabatlar, sonlar va belgilar simvolikasi sohalarida mantiqiy fikrlash qobiliyati; b) matematik materialni tez va keng umumlashtira olish; v) matematik mulohazalar jarayonida qisqacha aqliy xulosalar yordamida fikrlashga moyillik; g) fikrlash jarayonlarining nihoyatda moslashuvchan va harakatchanligi; d) yechishda ravshanlik, soddalik, rasionallik va ixchamlikka intilish
- 3) Matematik axborotni xotirada saqlash va hokazo.
- Matematik qobiliyatning borligini taxmin qilishga asos boʻladigan tashqi alomatlarni belgilash mumkin. Muallif taxminicha bular quyidagilardir:
- 1)oʻquvchining matematikaga oid ochiq-oydin qiziqishini namoyish qilishi, hech kim majbur qilmasdan, oʻzining boʻsh vaqtini sarflab, matematika bilan bajonidil shugʻullanishga moyillik;
- 2)muayyan matematik koʻnikma va malakalarni odatdagidan kichikroq yoshda oʻzlashtirish qobiliyati;
- 3)matematikani oʻzlashtirish sohasida tez siljib borish;
- 4)matematik taraqqiyot va yutuqlarning yuqori darajasi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
