Teoriyaliq materiallar 1-tema. Finanslıq analiz pániniń teoriyalıq tiykarları

0-1 kún	1-2 kún	2-3 kún. . .
Sawda (usaqlap satıw), ulıwma awqatlanıw, baylanıs	Naq pul 50 mln.	Tovar satıp alındı 50 mln.	Tovar qayta satıldı Naqlılıq 75 mln.	X	X	X
	Aylanıw múddeti
	0-1 ay	1-2 ay	3-4 ay	4-5 ay. . .
Sanaat, transport	Naq pul 50 mln.	TMZ satıp alındı 50 mln.	Basqa qárejetler 30 mln.	Tovar zapasqa alındı 80 mln	Tovar satıldı 100 mln	X
	Aylanıw múddeti
	0-1 jıl	1-2 jıl	2-3 jıl	3-4 jıl	4-5 jıl	5-6 jıl . .
Qurılıs, awıl xojalıǵınıń ayırım buwınları	Naq pul 50 mln.	TMZ satıp alındı 50 mln.	Qárejetler 35 mln.	Tamamlanbaǵan óndiris 25 mln.	Tovar zapasqa alındı 85 mln.	Tovar satıldı 125 mln.

Zapaslar (tovarlar, tayar ónimler)dıń pul qarjıları hám pul ekvivalentlerine aylanıw dáwirliliginiń satıw formaları boyınsha da ajıratıw múmkin.

Pul qarjıları hám pul ekvivalentleriniń satıw formaları boyınsha ózgesheligi

	Aylanıw múddeti
Zapaslardı naqqa hám naqsız satıw	1-kun	2-kun	3-kun	4-kun	5-kun	6-kun....
Zapaslardı kreditke satıw	1 ay, (1-jıl)	2 ay, (2-jıl)	3 ay, (3-jıl)	4 ay, (4-jıl)	5 ay, (5-jıl)	6 ay, (6-jıl)...
Zapaslardı shegirme hám ústeme tiykarında satıw	1 ayǵa shekem 20 payız shegirme	2 ayǵa shekem 15 payız shegirme	3 ayǵa shekem 10 payız shegirme	4 ayǵa shekem 5 payız ústeme	5 ayǵa shekem 10 payız ústeme	6 ayǵa shekem 15 payız ústeme

Tarmaq hám buwınlarda xojalıq júritiwshi subyektlerdiń pul aǵımında iskerlik túrleriniń salmaq dárejeleri de hár túrli boladı. Bunı tuwrıdan-tuwrı tómendegi keste maǵlıwmatlarınan kórip ótiw múmkin.

Pul qarjıları hám pul ekvivalentleriniń iskerlik buwınları boyınsha salmaq dárejeleri

Shıǵıs__Operacion__iskerlikten_shıǵıs'>Kiris/Shıǵıs	Operacion iskerlikten shıǵıs	Investiciyalıq iskerlikten shıǵıs	Finanslıq iskerlikten shıǵıs
Operacion iskerlikten kiris	Sanaat, sawda, transport, awıl xojalıǵı, qurılıs, ulıwma awqatlanıw	Sanaatta, transport, qurılısta	Sanaatta
Investiciyalıq iskerlikten kiris	Sanaatta, transport, qurılıs	Sanaatta, qurılıs	Sanaatta, qurılıs
Finanslıq iskerlikten kiris	Sanaatta	Sanaatta	Sanaatta
Balans	XXX	XXX	XXX

10.3. Pul aǵımı haqqındaǵı esabattıń dúzilisi hám tiykarǵı elementleri
Kárxananıń finanslıq jaǵdayın analizlew menen shuǵıllanıp atırǵan hár bir xızmetker finanslıq esabat formaların, sonıń ishinde, pul aǵımı haqqındaǵı esabat formasın erkin oqıy alıwı, onıń bántlerin túsiniwi, sonday-aq juwmaqlar shıǵarıw hám usınıslar beriwdi biliwi kerek.

Pul aǵımları haqqında esabatta pul qarjılarınıń háreketi menen baylanıslı bolǵan finanslıq resurslardaǵı barlıq ózgerisler sáwlelendiriledi.

Pul aǵımı haqqındaǵı esabatta operacion, investiciyalıq hám finanslıq iskerlikten pul qarjılarınıń háreketi sáwlelendiriledi.

Finanslıq esabatta kúndelikli xojalıq iskerligi procesinde júz bergen pul qarjılarındaǵı barlıq ózgerisler sonday tártipte sáwlelendiriliwi kerek, ol pul qarjıları menen olarǵa ekvivalent bolǵanlar ortasında, yaǵnıy, qısqa múddetli hám joqarı likvid investiciyalar, erkin almastırılatuǵın pul qarjıları ortasında óz-ara baylanıstı anıqlaw imkanın támiynlesin.

Pul aǵımı haqqındaǵı esabatqa «Valyuta qarjılarınıń háreketi haqqında maǵlıwmatnama» qosımsha etilip, onda dáwir bası hám aqırına bolǵan qaldıqlar, valyuta qarjılarınıń túsimi hám háreketi haqqındaǵı maǵlıwmatlar sáwlelendiriledi.

Kárxananıń finanslıq jaǵdayı kóp jaǵınan real pul aylanıssına baylanıslı. Kárxananıń esap-kitap hám ózge esap sanları arqalı ótetuǵın pul qarjılarınıń kelip túsiwi hám olardıń sarıplanıwı pul qarjılarınıń aǵımı delinedi.

Pul aǵımları haqqındaǵı esabat – finanslıq esabat hújjeti bolıp, onda aǵımdaǵı xojalıq iskerligi procesinde pul qarjılarınıń kelip túsiwi, sarıplanıwı hám olardıń jıl bası hám aqırındaǵı qaldıǵı, sonday-aq, investiciya hám finanslıq iskerlikke baǵdarlanǵan pul qarjıları sáwlelendiriledi. Pul qarjıları aǵımına swm hám valyutadaǵı pul qarjıları kiritiledi.

Pul qarjıları aylanıs aktivleriniń eń likvid bólegi bolıp esaplanadı. Xojalıq iskerligi, finans qatnasları pul qarjıların hár túrli aktivlerge isletiw hám onıń juwmaǵında aldınǵı processlerdiń tabısı bolıp esaplanǵan paydaǵa iye bolıwdı názerde tutadı. Processler juwmaǵına jetken bolıp sanaladı, eger islep shıǵarılǵan ónimler (jumıs, xızmetler) óz iyeleri tárepinen tán alınǵan hám basqarıwǵa qabıl etilgen halda olarǵa tiyisli bolǵan bahalıqlar satıwshıǵa tolıq tólep berilse. Bul bolsa processtiń jańa ciklin baslaw ushın da derek bolıp esaplanadı.

Pul aǵımları haqqındaǵı esabat

Kórsetkishlerdiń atı	Qatar kodı	Kiris	Shıǵıs
1	2	3	4
Operacion iskerlik
Ónim (tovar, jumıs hám xızmet)lerdi satıwdan kelip túsken pul qarjıları	010	4517395,6
Material, tovar, jumıs hám xızmetler ushın tovar jetkerip beriwshilerge tólengen pul qarjıları	020		1725282,9
Xızmetkerlerge hám olardıń atınan tólengen pul qarjıları	030
Operacion iskerliktiń basqa pul túsimler hám tólemleri	040	1921254,7	4320200,4
Jámi: operacion iskerliktiń sap pul kirisi / shıǵısı (qatar. 010-020-030+/-040)	050	6438650,3	6045483,3
Investiciya iskerligi
Tiykarǵı qurallardı satıp alıw hám satıw	060	1484,1
Materiallıq emes aktivlerdi satıp alıw hám satıw	070
Uzaq hám qısqa múddetli investiciyalardı satıp alıw hám satıw	080	349357,3
Investiciyalıq iskerliktiń basqa pul túsimleri hám tólemleri	090
Jámi: investiciyalıq iskerliktiń sap pul kirisi/shıǵısı (qatar.060+/-070+/-080+/- -090	100	350841,4
Finanslıq iskerlik
Alınǵan hám tólengen payızlar	110	374998,1
Alınǵan hám tólengen dvidentlar	120
Akciyalardı shıǵarıwdan yaki jeke kapital menen baylanıslı bolǵan basqa instumentlerden kelgen pul túsimleri	130
Jeke akciyalar satıp alınǵandaǵı pul tólemleri	140
Uzaq hám qısqa múddetli kredit hám qarızlar boyınsha pul túsimleri hám tólemleri	150
Uzaq múddetli ijara (finanslıq lizing) boyınsha pul túsimleri hám tólemleri	160
Finanslıq iskerliktiń basqa pul túsimleri hám tólemleri	170
Jámi: finanslıq iskerliktiń sap pul kiris/shıǵıs (qatar.110+/-120+130-140+/-150+/- -160+/-170)	180	374998,1
Salıqqa tartıw
Tólengen dáramat (payda) salıǵı	190		565531,2
Tólengen basqa salıqlar	200		16210,7
Jámi: tólengen salıqlar (qatar.190+200)	210		581741,9
Jámi: finanslıq-xojalıq iskerliginiń sap pul kirisi/shıǵısı (qatar.050+/-100+/-180-210)	220	7164489,8	6627225,2
Jıl basındaǵı pul qarjıları	230	240164,7
Jıl aqırındaǵı pul qarjıları	240	777429,3

10.4. Pul aǵımların analizlewdiń tuwrı hám iymek usılı
Tuwrı usılda analizdiń metodologiyalıq tiykarları

Tuwrı usıl – xojalıq iskerliginen pul qarjıları háreketiniń unamlı hám keri ózgesheliklerin anıqlawdıń kassa usılında esap-kitap qılınıwı bolıp tabıladı.

Pul qarjıların tuwrı usılda analizlewdiń metodologiyalıq tiykarı balans jolı bolıp esaplanadı. Onıń mazmunın tómendegiler quraydı:

- pul bahalıqlarınıń dáwirli bahasın esapqa almaw

- pul qarjılarınıń qaldıq bólegin anıqlawdıń tómendegi baylanısına tómendegi teńlikke teń: